terminów gramatycznych online
orzeczenie
Orzeczenie. Od starożytności ta część zdania, której funkcją jest opisywanie przedmiotu wskazanego w zdaniu, przedmiotu, o którym się w danym zdaniu mówi, lub, inaczej, przypisywanie temu przedmiotowi pewnych właściwości, orzekanie o nim.
Cytaty
Orzeczenie (czyli orzecznik, predykat) jest to, co się o podmiocie myśli i orzeka.
Wszelkie orzeczenie zawiéra w sobie dwa pierwiastki bądź wyraźne, bądź domyślne, tj. domiot i łącznik.
Orzeczenie zgadzać się musi z podmiotem swoim we wszelkich możliwych względach: w osobie, liczbie, w rodzaju i zawodzie, a nawet w przypadku.
Kiedy więc w zdaniu nie znajduje się wyrażonym sprawomian być, owo konieczne wiązadło, staje się on wtenczas domniemanym, i uważać go trzeba, jakoby ukrywał się we wszystkich innych sprawomianach, które go wyłączyły , jak było przy powyższych przykładach w wyrazach: skończył, bije. Taki domniemany zlewek grammatyczny, mieszczący w sobie razem attributum i copulam, nazywa się praedicatum orzeczeniem, opowiednikiem).
Zresztą pisze się nie zawsze oddzielnie: nie szczęśliwy bierze tym razem, lecz zasłużony; nie raz, nie dwa razy im to mówiłem, ale powtarzałem bez końca; nie smak o tem stanowi i t. p., zwłaszcza zaś, jeżeli zaprzeczenie odnosi się do słowa (łącznika lub orzeczenia): on nie jest szczęśliwy, nie chcąc być natrętnym [...].
Z odmiany tej pozostały do dziś formy liczby mnogiej na -li w rodz. męskim osobowym, i na -ły w pozostałych; t.j. mogli, mogły; kładli, kładły; [...] Formy te odmiany rzeczownikowej używają się tylko w mianowniku liczby poj. i mn. jako orzeczenie zdania; np. gwar ucichł; mowa wzbudziła zadziwienie.