terminów gramatycznych online
rzeczownik zdrobniały
Cytaty
Rzeczownik [...] — zdrobniały, gdy znaczy piesczenie kogo lub czego: piesek, kijek, — zgrubiały, gdy pośmiewisko wyraża: psisko, kozlisko, kijsko.
Dodaje się e w 2gim. spadku liczby mnogiej i w zdrobniałych, gdy w 1m. spadku liczby pojedyńczej rzeczownik miał dwie spółgłoski przed samogłoską końcową, jako: skrzydeł, skrzydełko, i t. d. od skrzydło.
Rzeczowniki dzielą się na: […] 4. Zdrobniałe i zgrubiałe; np. wilczek, wilczysko.
Rzeczowniki zdrobniałe i zgrubiałe tworzą się tylko z rzeczowników piérwotnych wszystkich trzech rodzajów. Zdrobniałe wielogłoskowe mają pospolicie zakończenie męskie na ek, żeńskie na ka, nijakie na ko […]. Głoski naczelne zmienne zmieniają się często w rzeczownikach zdrobniałych [...]. Niekiedy wcale się nie zmieniają [...], a szczególniéj gdy pochodzą od rzeczowników rodzaju nijakiego [...]. W l. m. głoska naczelna k nie zmienia się na c nawet wtenczas, kiedy wyraz zdrobniały oznacza osobę męską [...]. Jeśli wyraz zdrobniały jeszcze bardziéj drobnieje, wtenczas głoska naczelna rzeczownika zdrobniałego k bez względu na rodzaj zamienia się na cz [...]. W wyrazach jednozgłoskowych, rzeczownik zdrobniały kończy się najczęściéj na ik albo yk [...]. Podobnież rzeczowniki męskie zakończone na głoski złożone, w zdrobnieniu mają zakończenie na yk [...]. Niekiedy głoski podrzędne rzeczownika ulegają zmianie w zdrobnieniu [...].
[…] Uwáżyć náleży, że pogłos k tak w rodzaju męzkim, jak i żeńskim (ka) i nijakim (ko) oznacza wtedy rzeczowniki zdrobniałe, jeżeli jich piérwotniki pełnią służbę rzeczowników; i tak mają zdrobniałe lub pieszczotliwe znaczenie […].
[…] Według analogiji: brusek, koƶuśek od piérwotników bruɦ, kozuɦ, urábiają się rzeczowniki zdrobniałe […].
Nadto wyróżnia się nazwy (nomina) osoby działającej (agentis), np. sprawca, działania (actionis), np. bicie, miejsca (loci), np. stolarnia, materjału (materialia), np. wołowina, rzeczowniki zdrobniałe (deminutiva), np. cioteczka i powiększające (augmentativa), np. chłopisko lub pogarszające (peiorativa), np. chłopczysko.
Zdrobniałe, p. rzeczowniki.