Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przyimek

Język: polski
EJP 1991, 272 Definicja współczesna

Przyimek jest funkcjonalnie niesamodzielną częścią mowy, tworzącą jednostki składniowe w połączeniu z grupą imienną. Jego funkcja składniowa jest podobna do funkcji końcówek fleksyjnych przypadków zależnych: jest jednym z wykładników związków składniowych między częściami wypowiedzenia. [...].

Cytaty

Jedni chcą pisać s zamiast z, w tenczas, gdy ten przyimek ma odpowiadać łacińskiemu cum.

Przyimek z nie stanowiąc syllaby, musi łączyć się ściśle z głoskami, które spływają na swoją syllabę.

Zdania przysłówkowe mogą się także skracać za pomocą rzeczowników słównych z przyimkami za, po.

Przyimki ze względu na ich główne znaczenie, dzielą się na: Oddalające (движетельные) [...] Zbliżające (установительные) wyrażające dokąd co się zbliża, lub gdzie się co kończy. [...] Przechodzące (переходные), wskazujące którędy co przechodzi. [...] Miejscowe (мѣстительные), wyrażające gdzie co się znajduje lub wykonywa.

Stopnie wyższe rządzą przyp. 2gim z przyimkiem od. Np. Gołąb' bielszy od śniegu.

Przy słowach dążliwych, a mianowicie z przyimka do złożonych, rzecz będąca celem dążenia, wyraża się 2gim przyp. z tymże przyim. albo téż bez niego.

Przyimek, jest wyraz który kładzie się przed imionami wszelakiemi, rządząc ich przypadkami i przed innemi częściami mowy dopomagając im do wyrażenia rozmaitych okoliczności, np. przed domem, przy tobie, dokończyć, podziśdzień.

Przyimek jest część mowy wcale nieodmienna, która się kładzie zwykle przy imionach wszelakich, dopomagając im do wyrażenia rozmaitych okoliczności, dlatego téż przyimki rządzą przypadkami imion wszelakich [...]. Przyimek sam przez siebie prawie nic nie znaczy, i dlatego sam nigdy nie bywa używany. [...] Że przyimek kładzie się zwykle przy imieniu stąd téż otrzymał swoje nazwisko.

Przyimki są: właściwe i niewłaściwe, pojedyncze i złożone, pierwotne i pochodne.

Wyrazy: do, bez, nad, oznaczają różne stosunki zachodzące już to między osobami lub rzeczami, już to między czynnością a osobą lub rzeczą; że zaś stoją zawsze przy imieniu (...do pracy, ...bez duszy, ...nad dziecięciem), nazywamy je przeto przyimkami (=przy-imię).