Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przysłówek

Język: polski
EJP 1991, 278 Definicja współczesna

Przysłówek jest częścią mowy skupiającą wyrazy, których prymarną funkcją jest funkcja określenia adwerbalnego.

Cytaty

Nie tylko często, ale prawie zawsze odrywamy przysłówek nie, od słowa, gdy umieszczamy drugie obok zdanie przeciwne, na spójniku ale, lecz, oparte i nim połączone. — Wtedy zaś jest rząd słowa twierdzącego, czyli inaczej, nie, przysłówek należy do rzeczównika, a nie do słowa: nie Grammatykę, lecz Historyą przepisuj; nie komodę, lecz bryczkę przedaj [...].

Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.

Co to jest przysłówek? [...] Jest to część mowy, która oznacza rozmaite słów okoliczności [...].

Ponieważ okoliczności, które oznaczają przysłówki, muszą się koniecznie odnosić do osób albo do rzeczy i pomysłów, do przymiotów, liczb i stosunków rozmaitych przedmiotów i ich własności, przeto podzielić można przysłówki: 1). Na rzeczownikowe. 2). Na przymiotnikowe. 3). Na liczebnikowe. 4). Na przyimkowe.

Pyt. A któreż są nie odmiennemi [częściami mowy]?

Odp. Następne: Przyjimki, że najczęściej kładą się przy jimionach, lub odnoszą się do nich.

2re Przysłówki, że przy słowach kładą się zwykle, lub przymiotnikach słowowych.

3cie Spójniki, spajające czyli łączące zdania i okresy, i czasem rozłączające takowe.

4te Wykrzykniki, że się wykrzykuje w strachu nagłym gniewie, radości, lub biedzie nagłej i t. d.

Do wszystkich czasów dwa powyższe przysłówki używają się, a trzy ostatnie do czasów tylko przeszłych niedokonanych i dokonanych.

Mowa polska zawiera cztery główne klasy przysłówków temi są najprzód 1 klasa.

1) Zwyczajne; które się używają przed wszystkiemi słowami i dzielą się na rozmaite odcienia.

2) Jmiesłowowe krasomówcze; wszystkie powstałe z jimiesłowów czasu terazniejszego.

3) Przymiotnikowe: z wszystkich trzyrodzajowych przymiotników powstałe.

4) Czasowe; z określeń czasu powstałe, i tworzące z przysłówków jeszcze trzyrodzajowe przymiotniki.

Piszemy wyrazy sprzecznie z obecnym wymawianiem, lecz zgodnie z ich pochodzeniem, to jest zgodnie z pisownią, a po większej części i z wymawianiem pokrewnych im wyrazów; np. mór, morzyć; głód, głodny, głodzić; blizki, stpol. przysłówek blizu; gryźć, gryź, gryzie, i t. p., i to jest pisownia etymologiczna.

Części mowy, któremi odpowiadamy na pytania: jak? odkąd? dokąd? jak często? ile razy? i t. d., a które służą do bliższego określenia czasowników (słów) i przymiotników nazywają się przysłówkami.