terminów gramatycznych online
przymiotnik pierwotny
Język: polski
Cytaty
Są także przymiotniki piérwotne, pochodne, pojedyncze, złożone, swojskie, cudzoziemskie i t. d.
Przymiotniki podzielić można na dwa główne oddziały, na piérwotne: biały, czarny, i pochodne, to jest przerobione z istotników: drewniany, ojcoicski; ze sprawomianów: bierny, jadalny; z liczbowników: jedyny, drugi; z dosprawianów: wczorajszy, dzisiejszy, i z zamianków: twój, sam. Piérwsze przechodzą prawidłowo odmiany, drugie ulegają zboczeniom, o których w właściwém miéjscu uczyni się wzmianka.
Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...]. Drugie użycie w mowie przymiotnika odbywá się wtedy, kiedy w myśli naszéj przymiot lub własność jaká stanowi jednę nierozerwaną całość z rzeczownikiem oznaczającym jakąkolwiek jistotę [...]. W powyższych przymiotniki vsehmocny, ułomny, dobry nazywają gramatycy z grecka epitetami, to jest przydáwkami lub przekłádkami. To wyjaśnienie, ściśle rzecz biorąc, náleży włáściwie do Składni (Syntaxis), lecz położyliśmy je tutáj dlá lepszego zrozumieniá budowy przymiotników. Są one piérwotne, pochodne, pojedyncze lub złożone; lecz tymczasem nie o to nám chodzi, tylko o to czy przymiotnik jest opatrzony na końcu pojimkiem, lub używá się w języku naszym bez niego [...].
Jak mámy w języku naszym rzeczowniki piérwotne, składające się s samych piérwiastków , a w rodzaju męzkirn i nijakim s końcówek rodzajowych, które jich nie pozbáwiają piętna piérwotności, np. ul, lec, ćma, gra, tło, dno, pole itd.; tak samo mámy dwa przymiotniki, jakośmy to w powyższym paragrafie widzieli, piérwotne, jako to: rad, rada, rado [...]., które prócz końcowek rodzajowych nie przyjmują pojimka, wszystkie zaś jinne piérwotne używają się s pojimkiem, który również dodany do piérwiastku, nie pozbáwiá jeszcze przymiotnika jego piérwotności. Takiemi przymiotnikami piérwotnemi s pojimkiem są w języku naszym: syty, [...] mały, zły, błogi, drogi [...].
Zaliczamy do przymiotników pierwotnych zatém np. następujące: zły, √ zъł; miły, mł; zdrów, dru.