Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

zdanie

Język: polski
EJP 1991, 396 Definicja współczesna

Zdanie — jedna z dwóch podstawowych jednostek składni, stoi w najbliższej opozycji do grupy składniowej. Stanowi zespół wyrazów połączonych stosunkiem predykatywnej determinacji składniowej, która zachodzi między członem określanym (niekonstytutywnym) a określającym (i konstytutywnym zarazem).

Cytaty

Jeśli zostajemy przy zdaniu, używamy głosu mocnego i silnego, to, co wyraża zdanie, mówi się emfatycznie, i pierwszym palcem prawej ręki często się na jedno skazuje miejsce.

Zdanie jestto szereg wyrazów tak ułożonych, że z nich powziąść można dokładnie o czém się mówi wyobrażenie. [...] Wyrażając myśli nasze możemy twierdzić, rozkazywać, zapytywać lub przeczyć. Stąd każde zdanie może być twierdzące, rozkazujące, pytające lub przeczące. [...] Zdanie jest albo proste albo złożone.

To, co człowiek o jakiej osobie lub rzeczy myśli sądzi i wypowie, nazywa się zdaniem.

Cóż więc jest zdanie? Zdanie jest to myśl, sąd o jakiejś osobie lub rzeczy, wypowiedziany lub napisany wyrazami. [...]

Myśl (czyli sąd) o jakiej osobie lub rzeczy, wypowiedziana lub napisana wyrazami, nazywa się zdaniem dla tego, ponieważ ją wypowiadamy czyli zdajemy z siebie.

Zdanie zatem jest to myśl wypowiedziana słowami.

„Gdybym pisał" jest tryb łączący (modo subjunctivo), który się używa kiedy zdanie jest zawisłe od drugiego.

Myśl, wypowiedziana słowami, zowie się zdanie.

Uczeń pisze; siostra szyje; ojciec idzie; matka gotuje.