of grammatical terms online
spółgłoska mocna
Spółgłoski mocne. Spółgłoski artykułowane ze znacznym napięciem mięśni narządów artykulacyjnych, któremu towarzyszy zwiększone ciśnienie powietrza w ponadkrtaniowej części przewodu głosowego. [...] W pol. przeciwstawienie s. m. i słabych nakłada się na fonologiczną opozycję dźwięczności: s. bezdźwięczne są zarazem mocne, s. dźwięczne są słabe.
Quotations
Grammatycy, którzy zgłębili mechanizm głosów ludzkich, podzielili spółgłoski na słabe, mocne i płynne. Podział ten, zastosowany do spółgłosek mowy polskiej, rozróżnia je w następujący sposób: słabe: b, d, g, w, z, ż, z, dż, h. mocne: p, t, k, f, s, sz, c, cz, ch. płynne: m, n, l lub ł, r.
Zrównanie spółgłoski słabéj z mocną, nietylko jest własnością głoski z przed głoską k; ile razy spółgłoska mocna staje przed słabą, lub słaba przed mocną, jedna z nich zmienia swe brzmienie tak, aby obie były mocne, albo téż obie słabe.
C; spółgłoska mocna, 87.
CZ; spółgłoska mocna, 87.
Z przed spółgłoskami mocnemi (c, cz, f, ch, k, p, s, sz, t) zamienia się na s.
(согласныя буквы) [...] Spółgłoski, których jest trzydzieści pięć, dzielą się 1-od, na niekréskowane (безъ знаковъ) b, c, d, f, j, h, k, ł, l, m, n, r, s, t, w, z, ż; kréskowane (со знаками) b’, ć, f’, m’, ń, p’, ś, w’, ź tudzież dź; i podwójne (двойственныя) cz, ch, dz, dź, dż, rz, sz. 2re, na mocne (твердыя) i odpowiadające im słabe (мягкiя), oraz płynne (плавныя).
[…] Takie spółgłoski, które leżąc na końcu wyrazów i sylab oraz przed spółgłoskami mocnemi zmieniają swe brzmienie, nazywają się słabemi; przy wymawianiu tych spółgłosek narzędzia mowne działają na siebie słabo; jednak gdy słabe spółgłoski leżą rzed samogłoskami nie zmieniają swego brzmienia [...].
Weźmy wyrazy: chłop, świat, kloc […]. We wszystkich tych wyrazach głoski p, t, c czy to na końcu wyrazów, czy przed innemi spółgłoskami, czy przed samogłoskami, wymawiają się jednostajnie, czyli nie zmieniają swego brzmienia; przy urabieniu tych brzmień narzędzia mowne działają na siebie mocno, i dla tego te spółgłoski zowią się mocnemi [...].
Stąd znowu wszystkie spółgłoski ze względu na samo ich brzmienie dzielimy na głośne albo dźwięczne, dawniej nazywane słabemi [...] i ciche albo bezdźwięczne, zwane dawniej mocnemi: p, p', t, k, k', f, f', s, ch, c, cz, ć, sz, ś.