terminów gramatycznych online
bukwa
Język: polski
- Do łaskawego czytelnika: SkorM/1828
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
Cytaty
Mowiąc o znakach języczonej mowy w Kunszcie Pisania, ktore ja nazywani ogulnie Pisami [...] trojakiego rzędu Pisy uważać muszę : 1) Pisy głosowe po stroce, wyrażające głos w złogach lub słowach przez laseczki rożnej w ich zagięciach i ostrzępieniach postaci, które w piśmie Bukwami, a w wysłowie Głoskami nazywać można [...].
Klucz Bukw czyli Głosek Polskich nazywa się u nas najwłaściwi Abecadłem, bo w tak odkrojnyj mianowce wytykamy kilka głosowych Pisow, od ktorych się tenże Klucz zaczyna [...].
Bukwy, czyli Pisy głosowe , zwały się u Grekow ta grammata [...]. Te same zwały się u Rzymian literae, skąd poszło nazwisko Literatury czyli Pismoznawni, i skąd starzy Polacy Słowiańskie bukwy nazwali literami, ale mianowka liter jest dziś zostawiona użytkom rozmaitych Kunsztów, mianowicie Drukarstwu [...].
Nasze Przyabecadło, ile jeszcze w dzisiejszym stanie nierozstrzygnione, składa się z 15 Bukw czyli Głosek, to jest, z 8 pojedynczych czyli Jednorek, wszystkich rozmaicie według potrzeby rożnienia tonu jotowanych, i z 7 Społek dwubukwowych czyli Dwojorek, zastępujących pojedyncze Pisy, jakieby dopiero wynaleźć natężało, gdyby do wyrażenia naszych przyabecadłowych społtnow nie wystarczały te same bukwy w pary sprzężone, z ktorych albo się żadna nie jotuje, albo tylko druga, do poprzedzającej niejotowanej przyległa, a ktore w takowem społkowamu wcale inaczej na ucho brzmią, niż gdyby były czytane według Wartości abecadłowej.
[...] W niedostatku liścia pisalnego, na korze drzew, na deszczółkach z buczyny rzniętych i na błonkach albo łubach i drankach z drzewa sosnowego wyrabianych, ryntowali. Stąd to dotąd zachowywały swe nazywania Bukwy u Rusi, [...].
O ile jednak neologizmy Szumskiego utrzymane były w granicach zdrowego rozsądku, to nie można tego powiedzieć o całym ich zestawie u J. Przybylskiego.
Terminologia. Litera — bukwa, diphthongus — dwugłosica, dwutonica, dwusamogłoska, dwugłoska samogłoskowa, consonans fortis — gęstsza, Ienis — rzadsza, syllaba — złoga, accentus — przypiewka, znaczek, przytonek, wtórówka.