terminów gramatycznych online
skutek
Cytaty
Gdy w rzeczy co postrzegamy, to jest albo jaką rzecz sama w sobie, czyli w swojém przyrodzeniu jest, np. rzeka szeroka, bystra, głęboka, zowiemy to przymiotem lub własnością rzeczy: albo co siłą własną działa np. orzeł leci, rzeka płynie, wiatr szumi, zowie się to sprawą, czynem, czynieniem lub działaniem; albo że doznaje w sobie odmiany jakiej, podlegając działaniu innej jakiej rzeczy, np. drzewo usycha, róża więdnie, lod topnieje, wiatrem obalone sosny, zowiemy to skutkiem. W ogólności rozmaite położenia lub zdarzenia w jakich rzeczy znajdują lub znajdować by się mogły, zowiemy okolicznością lub stanem; np. wczorajszy dzień był bardzo gorący, dzisiejszy jest nieco chłodniejszy, wszystko cośmy powiedzieli o dniu należy do okoliczności, które mu się przytrafiły; i tak wczorajszy był wyrażają okoliczności czasu przeszłego, dzisiejszy jest czasu teraźniejszego; gorący, chłodny okoliczność przymiotu; bardzo, nieco miarę lub stopień tychże dwóch przymiotów.
W szeregu wyrazów odmiennych piérwsze jest Imie, którém nazywamy rzeczy lub ich przymioty. Imie jest więc nazwisko rzeczy, lub jéj przymiotu. Imiona tedy stąd się zowią, jedne rzeczownemi czyli Rzeczownikami, drugie przymiotnemi czyli Przymiotnikami [...]. Cecha imion przymiotnych jest, że odpowiadają na pytanie: jaki? jaka? jakie?. […] Podobnie jak rzeczowniki król, dąb, matka, podpadają pod zmysły jak przymioty: dobroczynny, wysoki, troskliwa, które jeżeli w innych rzeczach poznane, odrębnie potém bez względu na rzeczy uważać będziemy, nabędziemy wyobrażenia dobroczynności, wysokości, troskliwości, tj. poznamy rzeczy, które w świecie zmysłowym oddzielnie nie znajdują się. Ale że oprócz tych rzeczowników umysłowych, uformowanych z wyrazów przymiot, sprawy i skutki oznaczających, np. przyczyna, siła itp., są jeszcze inne imiona, wyrażające rzeczy nadzmysłowe, np. Bóg, anioł, duch, dusza, przeto dla różnicy nazwiéjmy tamte przymiotowemi, te zaś umysłowemi.