Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

sposób nieokreszony

Hasło w cytatach: nieokreszony, sposob nieokreszony
Język: polski
Dział: Morfologia (współcześnie)
  • Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
  • Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
  • II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961

Cytaty

Wie vielerley sind die Weysen? Sechserley. 1. Die weise anzuzeigen, [Indicativus Modus] Sposob Ukázujący. [...] 2. Die Weise zu gebieten, (Imperativus) Rozkázujący. [...] 3. Die Weyse zu wünschen, [Optativus] Zycząćy. [...] 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny. [...] 5. Die Weise zufügen, [Conjunctivus] Złączájacy. [...] 6. Die Weise zu Endigen, [Infinitivus] Nieokreszony, oder die Weise das Zeitwort zu schliessen.

Die Weysen / Sposoby. [MODI] Die Weysen deß Zeitwortes / bey den Pohlen sind Sechserley. 1. Die Weyse anzuzeigen [Indicativus Modus] Sposob ukázujący/ wormit man etwas schlechter Massen anzeiget/ als: Cżytám ich lese [...]. 2. Die Weyse zu gebiten / [Imperativus] Rozrozkázujący/ wodurch ich gebiete/ als: Cżytaj liß du [...]. 3. Die Weyse zu wünschen [Optativus] Zycżący / wormit man wünschet / als: Bodáy bym czytał / wolte Gott daß ich lese [...]. 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny/ welcher dieses Wörtlein nachgesetzet werden: bym / byś / by und w. als: Cżytałbym ich wolte lesen. 5. Die Weise zu fügen [Conjunctivus] Złącżájący/ welche sich muß richten nach den Nachfolgenden Wörtern als: Gdy cżytam weil ich lese. 6. Die Weise zu Endigen [Infinitivus] Nieokreszony / oder die Weise das Zeitwort zuschlüssen/ da man von keiner gewisser Zeit oder weise etwas vermeinet/ als: Czytáć lesen / Dáć geben [...]

[Tyby [Modi]. W języku polskim jest sześć trybów. 1. Tryb oznajmujący, [Indicativus Modus] Sposob ukázujący, który po prostu coś pokazujemy/oznajmiamy: Cżytám [...]. 2. Tryb rozkazujący, [Imperativus] Rozrozkázujący, którym coś nakazujemy: Cżytaj [...]. 3. Tryb życzący, [Optativus] Zycżący, którym czegoś sobie życzymy: Bodáy bym czytał [...]. 4. Tryb władny, [Potentialis] Sámowładny, który wstępuje ze słówkami: bym / byś / by itd.: Cżytałbym. 5. Tryb łączenia [Conjunctivus] Złącżájący, który musi się kierować następującymi słowami: Gdy cżytam. 6. Tryb kończenia [Infinitivus] Nieokreszony lub tryb zamykania czasownika, bo nie jest nim wyrażany żaden określony czas ani sposón: Czytáć, Dáć [...]]

Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.

Terminologia [...].

Coniugatio — sprzężenie: genus activum — rodzaj sprawujący, passivum — cierpiący, modus indicativus — sposób mianujący, ukazujący, pokazujący (wyd. 1. s. 138), coniunctivus — złączający, imperativus — rozkazujący, infinitivus — nieokreszony, kończący.