Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

znamię miękczące

Hasło w cytatach: znamię (‘)
Język: polski
Dział: Ortografia (współcześnie)
  • Nauka I. O wyrazach, zgłoskach i głoskach: Sier/1838
  • O łagodzeniu języka (K. Brodziński): Rozp/1830
  • Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830

Cytaty

Z tych powodów byłbym za zupełném zniesieniem znamion (‘) nad b’, f’, m’, p’, w’, mianowicie, że te w środku wyrazów nigdy się tym znakiem nie miękczą, a właściwego sobie znaku i na końcu wyrazów przyjąć nie mogą bez wyjątku w przepisach ortograficznych [...]

F; spółgłoska mocna, 87, 395. Zastępuje u nas greckie ph, 395. Pisze się bez znamienia miękczącego, 151; 387, 391.

I, używane w znaczeniu znamienia miękczącego poprzedzającą spółgłoskę. 132 do 137; 387.

Też spółgłoski we środku wyrazów nie potrzebują znamienia miękczącego, skoro po nich następuje samogłoska i, na którą one spływają np. gości, gośćmi, śledzi, gołębi, koni.

Jeżeli spółgłoska miękka środkowa nie na samogłoskę i, ale na inną jaką samogłoskę spływa, tedy ma po sobie i, które tu zastępuje tylko miejsce znamienia miękczącego, i nie uważa się za literę np. gościa, gołębia, konia, zamiast gośća, gołęb'a, końa.

Spółgłoski j, l, jako same przez się miękkie, nie potrzebują znamienia miękczącego ani nad sobą, ani po sobie.

Spółgłoska f, tak na końcu wyrazów, jako i we środku przed innemi spółgłoskami, zawsze ma twarde brzmienie; nie przybiera więc nigdy nad sobą znamienia miękczącego, ale się miękczy tylko przez następujące po sobie i uważane za samogłoskę lub za znak miękczenia np. traf, trafi trafia.

Spółgłoski n, s, z, miękczą się trzema sposobami, to jest: albo przez przybrane nad sobą znamię miękczące, albo przez następujące po sobie i uważane za samogłoskę, albo przez i będące tylko znakiem miękczenia np. dzwon, dzwoń dzwoni dzwonią; głos, głoś głosi w głosie; wóz, woź wozi w wozie.

Spółgłoski d, t, nie miękczą się same, jak w języku rossyjskim, ale się pierwéj zamieniają na niby miękkie dz, c, a te dopiéro miękczą się trzema sposobami: albo przez przybrane nad sobą znamię miękczące, albo przez następujące po sobie i uważane za samogłoskę, albo przez i będące tylko znakiem miękczenia np. chłód, chłódź chłodzi w chłodzie; post, pość pości w poście.

Spółgłoski g, k, tak na końcu wyrazów, jako i we środku przed innemi spółgłoskami, zawsze mają twarde brzmienie; nie przybiérają więc nigdy nad sobą znamienia miękczącego, ale się miękczą zawsze przez następującą po sobie samogłoskę i, np. kruk dług, kruki długi.

Spółgłoski miękkie, na końcu wyrazów, albo téż przed inną spółgłoską miękką lub twardą w środku wyrazów, mają nad sobą kréskę czyli znamię miękczące np. gość gośćmy, ćma, bądź bądźmy, gołąb', koń, kończyć.

Powiązane terminy