terminów gramatycznych online
wartość morfologiczna fonem
Język: polski
W danym języku ta sama właściwość fonetyczna w odniesieniu do jednych fonemów może spełniać funkcję f. c. d., w odniesieniu zaś do innych może być cechą fonologicznie nierelewantną (nieistotną). Fonologicznie nierelewantne właściwości fonetyczne nazywamy cechami redundantnymi (nadwyżkowymi), np. bezdźwięczność χ czy dziąsłowa artykulacja t̥ są cechami redundantnymi tych głosek. (h: Fonologiczne cechy dystynktywne EJP 100)
Morfonem jest najmniejszą abstrakcyjną jednostką formy morfemu, reprezentowaną w poszczególnych wariantach tego morfemu przez alternujące ze sobą głoski. Termin „morfonem” wprowadzony został przez H. Ułaszyna w znaczeniu ‘człon szeregu alternacyjnego’, u Trubeckiego uzyskał interpretację psychologizującą: ‘złożone wyobrażenie wszystkich członów alternacji morfonologicznej’. (EJP 231)
Teoria fonologicznej budowy formy morfemów określa, jakie kombinacje fonemów są dopuszczalne i charakterystyczne dla poszczególnych klas morfemów danego języka, takich jak np. morfemy rdzenne, imienne końcówki fleksyjne itp. (h: Morfem EJP 229-230)
Cytaty
Większa lub mniejsza wartość morfologiczna fonem końcowych syntagmy czyli wyrazu wpływa na ich zachowanie lub też znikanie. Tak np. w polskim myśleniu językowym i jego uzewnętrznianiu fonema [-i], stanowiąca morfemę końcową pewnych form deklinacyjnych (G.s.f., D.s.f.), jest konieczna dla wyrazistości formy i dla tego zachowuje się zarówno w myśleniu językowym, jako też przy każdorazowym uzewnętrznianiu; gdy tymczasem ta sama fonema końcowa [-i], właściwa innym morfemom w przeszłości języka, np. jako całkowita morfema trybu rozkazującego (Imperativus), albo jako fonema druga morfemy [-ti» ći] Infinitivu, straciła wartość morfologiczną i, skutkiem tego, stopniowo zanikała, aż nareszcie całkiem zanikła.
[...] Asocjacja z wyobrażeniami morfologicznemi i semazjologicznemi, t.j. namorfologizowanie i nasemazjologizowanie elementów psychicznych wymawianiowo-słuchowych (kinem, akusm, kinakem, fonem) nadaje im większą prężność i intensywność i prowadzi je wyraziściej po drogach uzewnętrzniania językowego. Większy ładunek morfologiczno-semazjologiczny gwarantuje elementowi wymawianiowo-słuchowemu większą doniosłość, dobitność, i trwałość.