Słownik historyczny
terminów gramatycznych online
terminów gramatycznych online
BdC/1915
Charakterystyka psychologiczna języka polskiego
Porównaj z innymi dziełami
[w:] Jan Łoś, Jan Rozwadowski, Aleksander Brückner, Jan Baudouin de Courtenay, Tytus Benni, „Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich. Cz. 1” [Encyklopedya Polska, t. 2, dz. 3], Akademia Umiejętności, Kraków 1915, jęz. polski strona w kompendium Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego
Cytaty według działów 493 cytaty
- Uwagi przedwstępne o psychologji i socjologji języka 28 cytatów 157–160
- Elementy myślenia językowego i jego uzewnętrzniania 86 cytatów 160–169
- Dane fonetyczne do charakterystyki psychologicznej 27 cytatów 170–172
- Dane semazjologiczne 8 cytatów 172–173
- Dane morfologiczne 54 cytaty 173–177
- Fonetyzacja, morfologizacja, semazjologizacja 66 cytatów 177–186
- Oboczności czyli alternacje 17 cytatów 187–188
- Asymilacja morfologiczna, semazjologiczno-morfologiczna i semazjologiczna 103 cytaty 188–209
- Psychologia pisma 39 cytatów 209–217
- Wpływ właściwości myślenia językowego polskiego na psychikę wogóle 65 cytatów 218–226
Hasła
- A. łac.
- adideacja
- adiectiva łac.
- adoptowanie
- akcent (diakryt)
- akcent psychiczny
- akcja graficzna
- akusma
- alfabet
- alfabet sanskrycki
- alfabetyzm
- alternacja
- alternacja grafem
- alternacja konieczna
- alternacja morfem
- alternacja plemienna
- alternacje chronologicznie ograniczone
- alternacje fonem
- alternacje historyczne
- alternacje psychofonetyczne
- analogia
- analogia błędna
- animizować | animizowany
- animizowanie
- animizowany | animizacja
- aparat wymawianiowy
- apercepcja
- arradykacja
- asocjacja
- asocjacja przez podobieństwo
- asocjacja przez styczność
- asocjować się
- assonacja
- asymilacja (ogólnie)
- asymilacja (analogia, etymologia ludowa)
- asymilacja fleksyjna
- asymilacja leksykalna
- asymilacja morfologiczna
- asymilacja prefiksalna
- asymilacja semazjologiczna
- asymilacja semazjologiczno-morfologiczna
- asymilacja sufiksalna
- asymilacja tematyczna
- asymilować się
- atrakcja semazjologiczna
- audycja
- audycyjność
- budowa morfologiczna
- całość morfologiczna
- centrum zdania
- cerebracja językowa | cerebracja
- częstość używania
- części morfologiczne (wyrazu)
- części zdania
- część mowy
- D. łac.
- deklinacja | deklinacja polska
- deklinacja liczebnikowa
- deklinacja liczebników
- deklinacja neutrius pol., łac.
- deklinacja przymiotników
- deklinacja rzeczowników
- deklinacja zaimków
- devanāgarī sans.
- dualis pol., łac.
- duch języka
- dusza indywidualna
- dvanda sans.
- dwuczłonowość
- dywergencja
- dźwięki (głoska, głos artykułowany)
- elementy fonetyczno-akustyczne
- elementy językowe
- elementy językowe fonetyczne | elementy fonetyczne
- elementy językowe morfologiczne | elementy morfologiczne
- elementy językowe semantyczne
- elementy językowe semazjologiczne | elementy semazjologiczne
- elementy myślenia językowego
- elementy wymawianiowo-słuchowe
- etymologia ludowa
- etymologja | etymologia (pochodzenie, nauka o pochodzeniu wyrazów)
- fakultatywność
- falsche analogie niem.
- femininum | fem. pol., łac.
- fonacja
- fonacyjność
- fonema
- fonema chwiejna
- fonema spółgłoskowa
- fonema stateczna
- fonema zgłoskotwórcza
- fonemy końcowe
- fonemy nie-zgłoskotwórcze
- fonemy zgłoskotwórcze
- fonetyka
- fonetyka eksperymentalna
- fonetyka instrumentalna
- fonetyka obiektywna
- fonetyzacje
- fonetyzować się | się fonetyzować
- Formenausgleichung niem.
- G. łac.
- głoska (dźwięk mowy)
- głosoodbiorczość
- głosotwórczość
- grafema | grafemy
- grafema syntetyczne
- grafemy analityczne
- grafemy dyjakrytyczne
- grafemy proste
- grafemy złożone
- grafizacja
- gramatyka (wiedza o języku)
- gromada deklinacyjna rzeczownikowa
- gromady deklinacyjne
- gwary
- historia języka
- homonimizm
- I. łac.
- imiesłów praeteriti pol., łac.
- imię (nazwa, część mowy)
- indywidua | indywiduum (użytkownik języka)
- indywidua dwujęzykowe
- indywidua jednojęzykowe
- indywidua wielojęzykowe
- infinitivus pol., łac.
- jama nosowa
- jama ustna
- jednopostaciowość
- język
- język giestów
- język literacki
- język pisano-wzrokowy
- język pisany
- język wymawianiowo-słuchowy
- językoznawstwo
- kinakema
- kinema
- koeficjent
- kojarzenia
- komparatyw
- kompozyt
- konjugacja
- końcówka deklinacyjna
- końcówki (morfem gramatyczny)
- końcówki koniugacyjne
- korelacja
- kreska ukośna
- kropka (diakryt)
- L. łac.
- liczba
- liczba podwójna
- liczebniki
- litery (znak alfabetu)
- masc. non virile łac.
- masculinum | masc. pol., łac.
- masculinum virile łac.
- maskulinizacja
- maskulinizacja formalna
- metoda statystyczna
- mięszanie się języków
- mit językowy | mit
- morfema
- morfema «zero» | «zero»
- morfema prefiksalna
- morfema semazjologicznie główna
- morfema syntaktyczna | morfemy syntaktyczne
- morfemy semazjologiczne rdzenna
- morfemy semazjologicznie określające
- morfemy słowotwórcze
- morfemy syntaktyczne
- morfologia języka
- morfologia obiektywna
- morfologia wyrazów | morfologia wyrazu
- morfologia zdania | morfologia zdań
- morfologizacja
- morfologizować | zmorfologizowany
- morfologizować się | zmorfologizować się
- morfologizowanie
- mowa ludzka
- myślenie ilościowe
- myślenie językowe
- myślenie językowe pisano-wzrokowe
- myślenie językowe polskie
- myślenie językowe wymawianiowo-słuchowe
- myślenie językoznawcze
- myślenie lingwistyczne
- N. łac.
- nafonetyzowany
- namorfologizowany
- nasemazjologizowany
- neutrum | neutr. pol., łac.
- nowotwory
- numeralia łac.
- obce języki
- oboczność (głoskowa)
- oddziaływać
- oddziaływanie
- odmiana (słów, wyrazów)
- odmianki
- ogonek
- ogólna forma
- organy mówne
- ortografia polska (zasady pisowni)
- osnowa | osnowy (temat fleksyjny, słowotwórczy)
- osoba (gramatyczna)
- pełnogłoska
- percepcja akustyczna
- percepcja optyczna
- percepcja słuchowa
- pereintegracja
- pierwiastek (rdzeń, źródłosłów)
- pismo
- pisownia
- pl. | plur. łac.
- pnie | pień
- podniebienie miękkie
- podstawiać się
- podzielność morfologiczna
- pokrewieństwo
- połączenia
- połączenia spółgłoskowe dwufonemowe
- połączenia spółgłoskowe trójfonemowe
- połowiczna asymilacja leksykalna
- położenia niezależne
- położenia zależne (głoski, fonemy)
- pomięszanie morfem
- porządek (szyk)
- pozytyw (stopień równy)
- praeteritum łac.
- prawidła gramatyczne
- prefiksy ruchome
- proces historyczny
- proces językowy
- prohibitywność
- pronomina indicativa łac.
- pronomina personalia łac.
- przeczłonkowanie
- przedrostek
- przejście (głoski w głoskę, głosek w głoski)
- przenoszenie
- przodówka
- przyimki
- przymiotniki
- przypadki (fleksja)
- przyrostek (sufiks)
- przyrząd mówny
- przyswojenia
- przyswojenia elementów morfologicznych
- przyswojenia elementów semazjologicznych
- przyswojenia elementów wymawianiowo-słuchowych
- psychika ludzi piśmiennych
- psychologia języka
- psychologia pisowni
- rdzeń
- rezonans nosowy
- rezonans nosowy
- rodzaj gramatyczny | rodzaje | rodzaj (gramatyczny)
- rodzaj męski
- rodzaj wirylny
- rodzaj żeński
- rodzajowość płciowa
- rozróżnienie semazjologiczne
- rozszerzona syntagma
- rozszerzony wyraz
- różniczkowanie pnia wyrazowego
- rzeczownik | rzeczowniki
- s. | sing. łac.
- seksualizacja | seksualizacja (upłciowienie)
- semazjologia obiektywna
- semazjologizacja
- semazjologizować się
- semazjologizowanie
- sfonematyzowany
- składnia (budowa i układ zdania)
- skojarzenie
- skrócone zdanie
- słowo święte
- słoworód (pochodzenie wyrazu)
- słoworód ludowy
- spójnik
- spółgłoska końcowa
- spółgłoski (głoska)
- spółgłoski pojedyncze
- stopień
- stopień namorfologizowania
- stopień nasemazjologizowania
- stopień równy
- stopień wyższy
- stopień złożoności
- stosunki alternacyjne
- stosunki międzywyrazowe
- stosunki składniowe
- strona fizyczna języka
- strona morfologiczna
- strona odbiorcza
- substancjalizacja
- substantiva łac.
- sufiksy
- sylaba (głoski, litery)
- synonimizm
- syntagma | syntagmy
- świat językowo pojęty
- temat | tematy (fleksyjny, słowotwórczy)
- typ deklinacyjny | typy deklinacyjne
- typ morfologiczny
- uczestnik społeczności językowej
- ujednostajniać się
- ujednostajnienie (form, postaci)
- ujęzykowiony
- umęszczyźnienie
- upłciowienie
- upodabniać się
- upodabnianie morfologiczne
- uproszczenie stosunków alternacyjnych
- usamczenie
- usynowienie
- uzewnętrznianie grafem
- uzewnętrznianie się myślenia językowego
- uzewnętrznianie wyobrażeń językowych
- uznaczeniowienie
- wartość morfologiczna fonem końcowych syntagmy | wartość morfologiczna fonem
- węzeł morfologiczny
- wielopostaciowość
- więzadła głosowe krtani
- wirylizacja
- wirylizowanie
- wirylność
- wprowadzanie elementów morfologicznych zrozumiałych
- współczynnik namorfologizowania
- wykładnik
- wykładniki słowotwórcze i fleksyjne
- wyobrażenia
- wyobrażenia akustyczne
- wyobrażenia brzmieniowe
- wyobrażenia czucia prac muskularnych
- wyobrażenia innerwacji muskułów
- wyobrażenia językowe | wyobrażenia
- wyobrażenia pozajęzykowe
- wyobrażenia ruchów
- wyobrażenia semazjologiczne
- wyobrażenia substancjalne
- wyobrażenia wykonawczo-odbiorcze
- wyobrażenia wymawianiowo-słuchowe
- wyobrażenia znaczenia
- wyobrażenia znaczeniowe
- wyobrażenia żeńskie
- wyobrażenie niezgłoskotwórczości
- wyobrażenie pełnogłoskowości
- wyobrażenie przymiotnikowości
- wyobrażenie różnic czasowo-ilościowych
- wyobrażenie samogłoskowości
- wyobrażenie sylabowości
- wyobrażenie średniojęzykowości
- wyobrażenie typu psychicznego sylab
- wyobrażenie typu psychicznego zgłosek
- wyobrażenie wokalności
- wyobrażenie zgłoskotwórczości
- wyraz
- wyraz fonetyczny
- wyraz niezrozumiały
- wyraz zrozumiały
- wyraziki dodatkowe
- wyrazy nieprzyswojone
- wyrazy przyswajane
- wyrazy przyswojone
- wyrazy-bożyszcza
- wyrównanie form
- zaimki
- zaimki osobiste
- zaimki wskazujące
- zapożyczenia
- zasocjowanie
- zdanie
- zgłoska
- zgodność kongruencyjna (składniowa)
- złożenia (konstrukcja składniowa)
- zmiany
- zmiany historyczne
- zsemazjologizowany
- związek asocjacyjny
- związek elementów morfologicznych
- związek skojarzeniowy
- związki międzywyrazowe
- zwirylizowanie
- 1.
- 3.
Wykorzystane źródła:
Jan Baudouin de Courtenay, Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, w: Jan Łoś, Jan Rozwadowski, Aleksander Brückner, Jan Baudouin de Courtenay, Tytus Benni, Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich. Cz. 1 [Encyklopedya Polska, t. 2, dz. 3], Kraków 1915, s. 154-226.
Bibliografia dotycząca psychologii języka, na którą powołuje się autor gramatyki:
- B. Delbrück, Grundfragen der Sprachforschung, Strassburg 1901.
- J. van Ginneken, Principes de Linguistique psychologique, Paris, Leipzig, Amsterdam 1907.
- Н. Крушевский, Очерк науки о языке, Казань 1883.
- N. Kruszewski, Prinzipien der Sprachentwickelung, Internationale Zeitschrift für allgemeine Sprachwissenschaft von F. Techmer, I, II, III, V, Leipzig 1884, 1885, 1886; Heilbronn 1889, 1890.
- H. Paul, Prinzipien der Sprachgeschichte, 4 Aufl. Halle. a. S. 1909.
- J. Rozwadowski, Wortbildung und Wortbedeutung, Heidelberg 1904.
- J. Rozwadowski, Ein quantitatives Gesetz der Sprachentwicklung, IF. XXV, 38-50, 1909.
- Ch. A. Sechehaye, Programme et methodes de la Linguistique theorique. Psychologie du langage, Paris 1908.
- W. Wundt, Völkerpsychologie. Eine Untersuchung der Entwicklungsgesetze von Sprache, Mythus und Sitte. Erster Band. Die Sprache. 2-e, umgearb. Aufl. (1.2). Leipzig1904. – 3-e Aufl. 1911, 1912.
- W. Wundt. Sprachgeschichte und Sprachpsychologie. Mit Rücksicht auf B. Delbriicks »Grundfragen der Sprachforschung«, Leipzig 1901.
- K. Appel, Rozwój mowy ludzkiej i języków, Świat i człowiek. Wydanie nowe, Zeszyt III, Warszawa 1912.
- K. Appel, O istocie zjawisk językowych, (Odb. z «Wychowania w domu i szkole«) Warszawa 1909.
- K. Appel, Język i Społeczeństwo. (Lingwistyka i Socjologja), (Tow. wyższ. kursów handlowych. Odczyty Naukowe), Warszawa 1908.
- K. Appel, Język i sztuka. Lingwistyka i Estetyka, (Odb. ze Sprawozdań z posiedzeń Tow. Nauk. Warsz. Wydz. Językozn. i literatury, 1910 III, 3).
- K. Appel, Psychologja mowy, rzecz z powodu »Psychologji oraz filozofji mowy« Dr. Władysława Ołtuszewskiego, (Odb. z »Przegl. Filozof.«) Warszawa 1899.
- J. Baudouin de Courtenay, O psychicznych podstawach zjawisk językowych, "Przegląd Filozoficzny", Warszawa 1903 .
- J. Baudouin de Courtenay, Próba uzasadnieniasamoistności zjawisk psychicznych na podstawie faktów językowych, (Osobna odb. z »RWF« XL) Kraków 1904.
- J. Rozwadowski, Semazjologja czyli nauka o rozwoju znaczeń wyrazów, (Odb. z IX rocznika »Eos«) Lwów 1903.
- S. Szober, O podstawach psychicznych zjawisk językowych, (Szkoła realna imienia Staszica utrzymywana przez Stowarzyszenie techników w Warszawie. Sprawozdanie za rok szkolny 1906/7) Warszawa 1907.
- J. Czubek, O apercepcji językowej, "Por. J." II, 1902.
- St. Dobrzycki, Z psychologji języka polskiego, "Por. J." III, 1911. M. Rudnicki, Język a społeczeństwo, Por. J. XI, 1911.