Słownik historyczny
terminów gramatycznych online
terminów gramatycznych online
Mon/1722
Enchiridion Polonicum oder Polnisches Hand=Buch
Porównaj z innymi dziełami
J.F. Hauenstein, Toruń 1722, jęz. niemiecki tłum. Anna Just
polski tytuł: Enchiridion Polonicum lub Podręcznik języka polskiego
strona w kompendium Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego
Uwagi:
Różny krój czcionki: Terminy łacińskie - antykwa, kursywa; niemieckie - gotyk. W nawiasie numery skanów, partie wstępne nlb., gramatyka liczbowana od s. 1.
Definicje gramatyki i działów: etymologia i ortografia są podane w wyd. V, 1786 (BCUWr):
Die Orthographie lehret recht schreiben, s. 1 (w tłum. na polski: Ortografia uczy poprawnie pisać).
Die [polnische] Grammatik ist eine Anweisung recht und rein [polnisch] zu lesen, zu reden und zu schreiben, s. 1 (w tłum. na polski: Gramatyka [polska] jest instrukcją, jak poprawnie czytać, mówić i pisać [po polsku).
Etymologia lehret die Wörter recht zu unterscheiden und zu verstehen, und gehören dazu die acht partes orationis, als: Nomen, Pronomen, Verbum, Partcipium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio und Interiectio, s. 11 (w tłum. na polski: Etymologia uczy poprawnie rozróżniać i rozumieć wyrazy i należy do niej osiem części mowy, mianowicie nomen, zaimek, czasownik, imiesłów, przysłówek, przyimek, spójnik i wykrzyknik).
Cytaty według działów 227 cytatów
- Karta tytułowa 2 cytaty [5]–[6]
- Vorrede (Przedmowa) 16 cytatów [7]–[11]
- Nota (Nota) 21 cytatów [12]–[13]
- Register (Indeks hasłowy) 5 cytatów [14]–[16]
- Druck⸗Fehler (Errata) [17]–[18]
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka) 183 cytaty [19] 1–[159] 141
- Einige dienliche Gespräche (Kilka przydatnych rozmówek) 142 [160]–173 [191]
- Polnische deutsch⸗erklärte Sprüch⸗Wörter (Przysłowia polskie po niemiecku wyjaśnione) 173 [191]–225 [245]
- Deutscher und Polnischer Wörter⸗Register (Spis niemieckich i polskich słówek) 225 [245]–289 [309]
- Polnischer und Deutscher Wörter⸗Register (Spis polskich i niemieckich słówek) 289 [309]–393 [413]
- Titel⸗Formular (Formularz tytulatur) 394 [414]–405 [424]
- Unterschiedliche Send⸗Schreiben (Wzornik listów) 405 [424]–417 [437]
- Anhang von Kauffmanns⸗Gesprächen (Dodatek rozmów kupieckich) 418 [438]–422 [442]
Hasła
- activa significatio łac.
- activum (o czasowniku) łac.
- adverbia łac.
- Aussprache niem.
- aussprechen | spricht aus niem.
- bedeuten niem.
- Bedeutung niem.
- błąd
- Buchstaben | Buchstab niem.
- casus łac.
- casus ablativus łac.
- casus accusativus | accusativus | Acc. łac.
- casus dativus | dativus | D. łac.
- casus genitivus łac.
- casus instrumentalis | instrumentalis casus | Inst. łac.
- casus nominativus | N. łac.
- casus vocativus | vocativus | V. łac.
- comparativus | gradus comparativus łac.
- *compariren niem.
- composita łac.
- conjugationes | conjugatio łac.
- consonantes | consonans łac.
- Declination niem.
- declinationes łac.
- dictionarium łac.
- diphthongus łac.
- dualis numerus łac.
- Endung niem.
- exceptiones łac.
- formatio modorum łac.
- futurum łac.
- genera łac.
- genera verborum (o czasowniku) łac.
- genus foemininum łac.
- genus masculinum łac.
- genus neutrum (rodzaj nijaki) łac.
- gerundium łac.
- gradus comparationis łac.
- gradus positivus | positivus łac.
- Grammatic niem.
- grammaticae | grammatica łac.
- grammaticalis łac.
- imperativus modus łac.
- imperfectum łac.
- impersonaliter łac.
- indeclinabile łac.
- indicativus modus łac.
- infinitivus | infinitivus modus łac.
- lauten niem.
- littera (litera a. głoska) łac.
- localis | Loc. łac.
- modis | modi łac.
- modus conjunctivus | coniunctivus modus łac.
- modus optativus łac.
- modus permissivus łac.
- modus potentialis łac.
- nomen | nomina łac.
- nomen adjectivum | adjectiva | adjectivum łac.
- nomen substantivum | substantivum | substantiva łac.
- nomina deminutiva | deminutiva łac.
- numeri łac.
- numeri cardinales łac.
- numeri ordinales łac.
- numerus (liczebnik) łac.
- numerus singularis łac.
- paragoge łac.
- partes orationis łac.
- participia | participium łac.
- participium activum łac.
- participium passivum łac.
- passiva significatio łac.
- passivum łac.
- personae łac.
- personarum formatio (verba im/personalia) łac.
- Personen | Person niem.
- pluralis numerus łac.
- pluraliter łac.
- plusquamperfectum łac.
- praepositio | praepositiones łac.
- Praeposition niem.
- praepositiones inseparabiles łac.
- praesens | tempus praesens łac.
- praesens participium łac.
- praeteritum łac.
- praeteritum perfectum | perfectum łac.
- primâ declin. | prima declinatio łac.
- prima persona łac.
- pronomen relativum | relativum łac.
- pronomina | pronomen łac.
- pronomina adjectiva łac.
- pronomina substantiva łac.
- Redensarten | Redensart niem.
- regulariter łac.
- secundâ declinatio łac.
- secunda persona łac.
- significatio łac.
- significatio neutralis | neutralis significatio łac.
- simplicia futura łac.
- simplicia verba (czasownik) łac.
- singulariter łac.
- Sprache niem.
- substantiva appellativa łac.
- substantiva verbalia łac.
- superlativus łac.
- Sylbe niem.
- syntaxis łac.
- tempus łac.
- tertia declinatio łac.
- tertia persona łac.
- typus gr., łac.
- ultimus casus łac.
- usus łac.
- verba activa łac.
- verba composita | composita verba | compositio (czasownik złożony) łac.
- verba impersonalia łac.
- verba impersonalia activae significationis | activa signific. impersonalia łac.
- verba impersonalia neutralis significationis | neutralis signific. impersonalia łac.
- verba impersonalia passivae significationis | passivae significationes impersonalia łac.
- verba passiva łac.
- verba perfecta łac.
- verba personalia | verbum personale łac.
- verba primitiva łac.
- verbis | verba | verbum (czasownik) łac.
- verborum infinitivi łac.
- verbum frequentativum | frequentativa verba łac.
- vocabula łac.
- vocales | vocalis łac.
- Worte niem.
- Wörter | Wort niem.
- Zahlwörter niem.
- Zeichen niem.
Wykorzystane źródła:
Wymienia dawne gramatyki: Meniński (casus Mutation), Woyna, Adagia Polonica i słownik Knapiusza [10], Michaelis.