Słownik historyczny
terminów gramatycznych online
terminów gramatycznych online
Kop/1783
Grammatyka dla szkół narodowych na klassę trzecią
Porównaj z innymi dziełami
Drukarnia Księży Pijarów, Warszawa 1783, jęz. polski strona w kompendium Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego
Uwagi:
Wydanie pierwsze ukazało się w 1781 roku. Podstawą ekscerpcji jest wydanie II z 1783 roku, ponieważ w tym wydaniu znalazły się przypisy.
Cytaty według działów 626 cytatów
- Rozdział I. O wewnętrznem wyrazów znaczeniu 48 cytatów t. I, 1–29
- Rozdział II. O źrzódłosłowie 15 cytatów t. I, 29–33
- Rozdział III. O słoworodzie 10 cytatów t. I, 33–40
- Rozdział IV. O składni 60 cytatów t. I, 40–70
- Rozdział V. O iloczasie 22 cytaty t. I, 70–80
- Rozdział VI. O wierszopistwie polskiem i łacińskiem 19 cytatów t. I, 80–103
- Rozdział VII. O czytaniu książek 14 cytatów t. I, 103–109
- Rejestr gramatyki na klasę III (strony nienumerowane) t. I, 109–112
- Omyłki drukarskie w przypisach (strony nienumerowane) t. I, 113–115
- Przypisy do grammatyki na klasę III 438 cytatów t. II, 1–265
Hasła
-
abecadło
- głoska (znak alfabetu)
- abecadłowy
- akcént (wzmocnienie sylaby) przygłos (akcent)
- analogija | analogijá podobność
- błąd
- brzmiénié (sposób wymawiania, dźwięk) dźwięk (głoska, głos artykułowany) dźwięk | dzwięk (wrażenie słuchowe) ustná wymowa (artykulacja)
- cezura caesura łac. srzedniówka
-
czas
- czas pierwotny
- czas pochodny
- czas przeszły (praeteritum, czasy przeszłe)
- czas teraźniejszy | czas teraźniéjszy (praesens)
-
czasowanie | czasowanié
(koniugacja)
- czwártá forma (koniugacja)
-
część mowy
- imiésłów
-
imię
(nazwa, część mowy)
- imié | imię (rzeczownik i przymiotnik)
- imię (antroponim)
- imię liczebné wyraz liczbowy
- imię szczególné | imię szczególne propria łac. wyraz szczególny
- imię zwiérząt
- przymiotnik imię przymiotné wyraz przymiotny
- rzeczownik imię (rzeczownik)
- przyrostek (partykuła)
- słowo (czasownik)
-
wyraz nieodmiénny
- przyimek
- przysłówek
- spojnik conjunctio (spójnik) łac.
- wykrzyknik (część mowy)
- zaimek
- czytanie | czytanié
- dech
- duplex łac.
- dziąsło
- figura (accidens, własność) postać (figura, własność)
-
figura rhetorica
łac.
- apodosis gr., łac.
- prothasis gr., łac.
- translatio łac. tropos gr.
- firma positio łac.
- gęba
- gluzować
- głoska (litera 'głoska')
-
grammatyka
(wiedza o języku)
- etymologia (pochodzenie, nauka o pochodzeniu wyrazów) etymologĭa łac. źrzódłosłów (pochodzenie; dział nauki o pochodzeniu)
- pisowniá | pisownia
- prozodya
- składnia (budowa i układ zdania) konstrukcyja | konstrukcya (składnia)
- słoworodowa nauka słoworód (dział nauki; etymologia)
- iloczas (długość głoski) czasowá miara prozodya | prozodyja (iloczas)
-
imion odmiana
deklinacya
-
przypádkowanie
końcowa odmiana | końcowa imión odmiana
(odmiana przez przypadki)
-
przypadek | przypádek | przypádek grammatyczny
(fleksja)
- przypádek czwárty (biernik)
- przypádek drugi (fleksja, = dopełniacz)
- przypádek piąty (wołacz)
- przypádek piérwszy (fleksja, = mianownik)
- przypadek rządzony
- przypádek szósty (fleksja, = narzędnik)
- przypádek trzeci (fleksja, = celownik)
-
przypadek | przypádek | przypádek grammatyczny
(fleksja)
- rodzajowanie
-
przypádkowanie
końcowa odmiana | końcowa imión odmiana
(odmiana przez przypadki)
- ironia
- kadéncya (koniec wiersza; rym) koniec wiérsza rym skład (koniec wiersza)
- końcówka (wiersza, rym)
- liczba
- loika
- metafora methaphora gr. przenośnia
- metonimija
- miara | miára
- migi znak widzialny
- mowa (język) język mowa ludzká
- mowa wolná
- muzyka
- myśl
- nazwisko (nazwa)
- nazwisko rodowé
- nos
- obfitość wyrazów
- odmiana (o językach, języku)
- onomatopeja
- organ mowny
- osoba (gramatyczna)
-
period | perjod
(zdanie złożone, wypowiedź)
okrés | okres
periodus
(okres)
gr., łac.
- membrum łac.
- pes poeticus łac.
- pismo
- pleonasmus łac.
- płuca
- poetyka
- poezyja | poezyá
- positio (dwie spółgłoski po samogłosce) łac.
-
postać gramatyczna
- cudzoziémczyzna (postać gramatyczna)
- dodatnia (dodanie słowa)
- przekładnia (szyk zmienny)
-
wyrzutniá | wyrzutnia
(w wyrazie i/lub mowie)
- wyrzutnia mowná (wyrazu)
- wyrzutnia słowna
- postać mowná
- postać słowná
- postać wewnętrzná
- postać zewnętrzná
- prawidło prawidła grammatyczné | prawidło grammatyczné
- przybyt
- przydech aspiratio łac.
- przyimek (sufiks)
- przymiot (właściwość , cecha)
- przyrostek (sufiks)
- przysłowie (proverbium, adagium)
- rząd wyrazów
- słownik narodowy | słownik (leksykon)
-
słowo
(wyraz)
wyraz
- nowy wyraz
- ojczysty wyraz
- początek wyrazu
- wyráz blizkoznaczny
- wyraz cudzoziémski
- wyraz jednozgłoskowy
- wyráz jednoznaczny | wyraz jednoznaczny
- wyráz kilkozgłoskowy
- wyraz męzki
- wyraz niezłożony | niezłożony wyráz
- wyraz nieżywotny
- wyraz nijaki
- wyraz ogólny
- wyraz osobisty
- wyraz piérwotny | wyráz piérwotny słoworód (wyraz podstawowy) źrzodłosłówowy wyraz | źrzódłosłowowy wyraz źrzódłosłów (wyraz pierwotny)
- wyraz pochodny | pochodny wyráz wyraz złożony | wyraz złożóny (derywat, wyraz pochodny)
- wyraz pospolity
- wyraz powszechny
- wyráz przenośny | wyraz przenośny
- wyráz przyswojony
- wyráz rozłączny
- wyraz rzeczowny imię rzeczowné
- wyráz spółznaczny
- wyráz swojski
- wyráz wieloznaczny | wyraz wieloznaczny
- wyraz włáściwy
- wyraz zbiorowy | zbiorowy wyraz
- wyraz zdrobniały
- wyraz zgrubiały
- wyráz złączny
- wyraz złożony (compositum)
- wyraz żéński (rzeczownik)
- wyraz żywotny
- wyrazy grammatyczné
- stan
- stopniowanie (przymiotników, przysłówków)
- strofa
- supinum łac.
-
syllaba
(głoski, litery)
zgłoska
-
głoska
(dźwięk mowy)
głos
(dźwięk mowy)
litera
(głoska)
- długié a
- gardłowá głoska
- głos nosowy
- głos złożony
- samogłoska (głoska)
- spółgłoska (głoska)
- zgłoska długá
-
głoska
(dźwięk mowy)
głos
(dźwięk mowy)
litera
(głoska)
- szczęka
- trop
- tryb
- twiérdzénie | twiérdzenie
- ucho
- wiérsz mowa wiązana | wiązana mowa
- wiérsz (wers)
- wiérszopistwo
- zakończenié | zakończénié (formant) zakończénié wyrazu | zakończenié wyrazu | wyrazu zakończénié
-
zdanie | zdanié
propositio
łac.
sąd
(zdanie)
-
część zdania | części zdaniá
- część zdania pojedyncza
- część zdania złożona
- przymiot (orzecznik)
- przypádek szósty (składnia, = okolicznik)
- przypádek trzeci (składnia, = dopełnienie)
- rzeczownik domyślny
- zdanié cząstkowé
- zdanié przednié
- zdanie zupełne
-
część zdania | części zdaniá
- zgłoskowanie
- znaczénié | znaczénie znaczénié wyrazu
- znaczyć
- znak (językowy)
- znamię (diakryt) przygłoska
- znamię pisarskié | znamię pisarskie
- związek (członów zdania)