of grammatical terms online
przypadek pierwszy fleksja, = mianownik
Przypadek gramatyczny, który prymarnie występuje w funkcji podmiotu, sekundarnie także w innych funkcjach (orzecznika, apozycji)
Quotations
Wszak bóg, anioł i ludzie ((męzczyzni), są w liczbie pojedynczéj rodzaju męzkiego; w mnnogiéj, prócz piérwszego przypadku, ulegają rodzajowi obojętnemu.
Dla rozeznania np. rodzaju rzeczowników KrólEM, polEM, trzeba przywoływać na myśl 1wszy przypadek, król, pole.
I. Przypadek.
Trzy są główniejsze powody, dla których się kładzie.
- Rzeczowniki kładą się w przypadku 1ym, na pytanie: kto? co? przymiotniki, na pytanie: jaki? a, e, np. kto to był? odp. człowiek; jaki? odp. biały i t. p.
W tych dwóch wiérszach z pieśni IV sztuki Rymotwórczéj Dmochowskiego nie tak pięknie i pełno by się wydał 1szy jak 6sty przyp.
1szy przypadek nazywa się: Mianownik, a kładzie się na pytanie: kto? co?.
[...] Według tego łacińskiego porządku nazwáł kś. Kopczyński w swéj Gramatyce dla Szkół Národowych, wydanéj po ráz piérwszy w Warszawie roku 1785, Mianownik piérwszym przypádkiem, Dopełniácz drugim, Celownik trzecim, Biernik czwártym, Wołácz piątym, Nárzędnik szóstym, Miejscownik siódmym. Prof. Fr. Bopp w swojéj gramatyce sanskrytu, w którym jest 8 skłonników, nie bez słusznego powodu zestáwiá te skłonniki w następującym porządku, jako to: 1. Mianownik, 2. Biernik, 3. Nárzędnik. 4. Celownik, 5. Odbierácz, 6. Dopełniácz, 7. Miejscownik, 8. Wołácz.
[…] Ale i o wszelkich przysłówkach pochodnych to samo powiedziéć możná, a jednakże przeto nie ulegá wątpliwości, że piérwotnie były one formą przymiotnika użytego w 1ym, 4ym albo 7ym przypádku liczby pojedyńczéj rodzaju nijakiego.
Przypadek pierwszy odpowiada na pytanie: kto? co? Istotą pierwszego przypadka jest bezwarunkowa niezależność od innych wyrazów. Pierwszym przypadkiem wyrażamy podmiot zdania, np. Bóg stworzył człowieka na obraz i podobieństwo swoje. Człowiek sądzi, a Bóg rządzi. Uczniowie chodzą do szkoły, aby się czegoś pożytecznego nauczyli.
Zakończenie a — y. I. a) Przyswojone rzeczow. z łacińskiego i greckiego, tam nijakie a u nas męskie, mają w 1. przyp. l. m. — a (na 1. miejscu) obok — y.
(Rzecz, r. ż. na ość mają w I., IV. i V, p. l. m. i, tudzież pewna grupa rzecz. jak: brwi, chęci, części, gęsi [...]).
y w zakończeniach rzecz. r. m. l. m. przyp. I. (forma rzeczowa): katy, chłopy, żydy [...].
Przed zakończeniem na i (y) w I. przyp. l. m. rzeczowników osobowych męskich z osnową na „r”, np. amatorzy [...] chorzy itp.