Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

zaimek zwrotny

Język: polski
EJO 1999, 665 Definicja współczesna

Zaimek zwrotny. Wyrażenie, które pełni funkcję anaforyczną - w wypadku koreferenci i - do wcześniej użytego innego wyrażenia: zaimka osobowego 1 i 2 os. lub rzeczownika. Pod względem funkcjonalnym stanowi zatem kontekstowy wariant z. osobowego w funkcji anaforycznej [...].

Cytaty

W późniejszych czasach, kiedy już pojmowano własność osobistą, [...] kiedy potrzeba była wyrażenia zwracania się czynności i działania na przedmiot lub osobę działającą, utworzył się i inny zaimek po grammatycznemu zwrotny nazywany siebie, np. kto chciał wyrazić, że kocha swoje ja [...], powiedział ja kocham siebie.

Zaimki zwrotne są te, które oznaczają, że czynność osoby działąjącej zwraca się na nią samą, a nie przechodzi na inną osobę ani na żadną rzecz, np. myję się; tu oznacza zaimek zwrotny się, że czynność odemnie wychodząca na żaden inny przedmiot nie przechodzi, lecz przy mnie pozostaje. Podobnie uczę się, bawię się, cieszę się.

[Zajimki] Zwrotne Siebia, Sobie, Siebie, Się, Sobą, w Sobie. Nieokreslne: Ktokolwiek, którykolwiek i t. d.

Zaimek zwrotny. Formy grzeczności.

Polskie się nazywa się zaimkiem zwrotnym (pronome reflexivo, x – ks). W języku portugalskim tłomaczy się przez se, jeżeli się zwraca do trzeciej osoby; ale gdy się zwraca do osoby pierwszej lub drugiej, tłomaczy się zaimkami osobowemi me, te, nos, vos; na prz.:

on się umył — elle se lavou, ona się umyła — ella se lavou, [...], ale: ja się umyłem — eu me lavei, ty się umyłeś — tu te lavaste, [...].

Zaimki siebie, sobie, się oznaczają, że czynność osoby działającej nie przechodzi na żadną inną osobę ani rzecz, tylko zwraca się na nią samą; zaimki te nazywają się zwrotne.