of Grammatical Terms online
zaimek
Etymology: łac. pronomen
Zaimek. Klasa wyrażeń uznawanych wprawdzie za odrębną część mowy, ale z zastrzeżeniem, ze jest to część mowy wyróżniana na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik, przymiotnik, czasownik czy przysłówek
Quotations
Naprzod się tedy termin dzieli u Fráncuzow ná dziewięć części, to jest z dziewięciorákiégo terminu powstáje mowá. á té są: ártykuł, imię, záimek, słowo, uczęstnictwo, przysłowié, przekłádánié, przyłączenié i wtrącęnié, po Fráncusku l'article, le nom, le pronom, le verbe, le participe, l'adverbe, la préposition, et l'interjection.
Zaimek jest część mowy, która sie kłádzie zá imię.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
Zaimek jest to wyraz, który się kładzie zamiast rzeczownika.
Zaimki dzielą się na osobowe, posiadawcze, odnośne, wskazujące, pytające, łączące i nieoznaczone.
Zaimek, czyli imię zaimkowe, jest wyraz, który zastępuje miejsce rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i t. d., to jest kładzie się zamiast imienia rzeczownego, przymiotnego, liczebnego i t. d., np. ty, ten, który, jaki, sam i t. d.
Zaimki są wyrazy odmienne, niemające swojego własnego i osobnego znaczenia, ale przyjmujące znaczenie i rodzaj imienia rzeczownego, przymiotnego, lub innego, zamiast którego bywają użyte, i dlatego zowią się zaimkami; wszelako często kładą się także przy samych imionach, czyli z imionami, dopomagając im do mocniéjszego wrażenia, np. Ten człowiek niegodziwy oszukał mię.
Ponieważ zaimki zastępują rozmaite imiona, dlatego téż muszą się dzielić rozmaicie; jakoż istotnie dzielą się następnie: 1. Zaimki osobiste [...]. 2. Zaimki dzierżawcze [...]. 3. Zaimki ukazujące [...]. 4. Zaimki względne [...]. 5. Zaimki pytające [...]. 6. Zaimki ogólne czyli odpowiednie [...]. 7. Zaimki pojedyncze [...]. 8. Zaimki złożone [...]. 9. Zaimki zrosłe [...]. 10. Zaimki rzeczowne [...]. 11. Zaimki przymiotne [...]. 12. Zaimki spójne.
Ponieważ zaimki zastępują miejsce imion, a już wiadomo jest, że imiona odmieniają się przez rodzaje, liczby i przypadki, przeto zaimki tym samym odmianom podlegają.
[…] W powyższych przykładach takiem wyrazami są: ja, zastępujące imię Boleś, i twój, zamiast papy. Takie wyrazy nazywają się zaimkami, bo się kładą zamiast imion […].
Podmioty trzech osób, tj. istotniki lub zamiast nich stojące zaimki ja, ty, on, odmieniają się przez liczby i różnego są rodzaju, zatém i słowa dla zgody z niémi odmieniamy przez liczby, co się nazywa liczbowaniem, a w czasie przeszłym i z niego urobionych i przez rodzaje, i to się nazywa rodzajowaniem [...].
Zaimki dzielą się na rzeczowne i przymiotne. Rzeczownemi są te, które zastępują miejsce rzeczowników czyli istotników, a w zdaniu są podmiotem, lub dopełnieniem […]. Przymiotnemi są te, które określają istotniki, albo téż razem i określają je i zastępują, a odmieniają się jak przymiotniki, w zdaniu zaś są określeniem; lecz gdy są użyte bez istotnika mogą być podmiotem lub dopełnieniem [...].
Przez uszanowanie zaczynamy od wielkiej litery: Pan Bóg, Najwyższy, niech się dzieje wola Jego święta; także mówiąc o ludziach (nie o ich godnościach lub urzędach) z przymiotnikami: Najjaśniejszy Pan, Przewielebny Ksiądz, Pan Starosta, zwłaszcza jeśli do nich samych piszemy; w tym razie i zaimki piszą się wielką literą: Twój przyjaciel, brat Pański i t. p.
IV. przyp. l. poj. zaimków rodzaju żeńs. ma - ą: moją, twoją, swoją, naszą, samą, jedną, wszystką..; wyjątkowo ę mają: tę i tamtę.
W języku portugalskim rozróżnia się dziesięć części mowy (partes do discurso):
1.rzeczowniki — substantivos, 2. przedimki — artigos,
3.przymiotniki — adjectivos, 4. zaimki — pronomes, [...]
Takie części mowy, jak: ja, ty, on, tamten, ów i t. d., których używamy zamiast imienia, nazywają się zaimkami.