terminów gramatycznych online
podmiot część zdania
Podmiot (subiekt). Zgodnie z tradycją sięgającą Arystotelesa i kontynuowaną przez gramatykę z Port-Royal - obok orzeczenia pojęcie ściśle związane z istotą sądu logicznego.
Cytaty
Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...].
Rozpatrzywszy się w budowie i ustroju temátów słowa polskiego w poprzedzających paragrafach, przystępujemy teráz do jego spájaniá. Każdá forma jednolitá, urobioná od tematu słównego, albo wyráżá w temácie orzeczenie (praedicatum), w końcówce podmiot (subjectum), albo jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem słównym, którego końcówki niczym jinnym nie są, jak tylko pogłosami. Ponieważ podmiotem zdaniá może być osoba, którá mówi, lub osoba, do któréj się mówi, albo o któréj jest mowa, przeto te końcówki, jak i formy niemi urobione nazywać będziemy osobowemi, które się oznaczają tak w semickiéj jak i w jafeckiéj rodzinie językowéj, a następnie i w mowie słowiańskiéj szczątkami zajimków osobistych, jakkolwiek niekiedy skażonemi [...].
Tak rozumuje Autor gmátwając jimiesłowy s przysłówkami, gdy tymczasem przysłówki oznaczają przy orzeczeniu tylko okoliczności miejsca, czasu itd., jimiesłowy zaś nasze na ąc i vsi nie są bynajmniéj przysłówkami okréślającemi orzeczenie, lecz są z rodu swego w każdym zdaniu jimiesłowowym rzeczywistym orzeczeniem ściągającym się do podmiotu [...].
Otóż wyraz, nazwę tej rzeczy lub osoby, o której się cośkolwiek mówi lub myśli, nazywamy podmiotem zdania.
Zdanie składa się zatem z dwóch części: z podmiotu, czyli nazwy osoby lub rzeczy, o której się mówi i z orzeczenia, czyli tego, co się o tej rzeczy wypowiada.
Zdanie składać się powinno z dwóch głównych części. Pierwszą a zarazem i najważniejszą częścią zdania jest to, o czem się mówi [...]. Taką część zdania nazywamy podmiotem. Drugą konieczną częścią zdania jest to, co się podmiotowi przypisuje. Wszelkie zatem wyrażenia, które powiadają: czem jest, albo: jakim jest, albo: co czyni podmiot, nazywamy orzeczeniem (od: orzekać, czyli: wypowiadać).