terminów gramatycznych online
samogłoska głoska
Geneza: od łac. vocales
Samogłoski. Głoski, dla których jedynym źródłem dźwięku są (quasi-)periodyczne drgania wiązadeł głosowych: wobec braku przeszkody w jamach nasady przy wymawianiu samogłosek ma miejsce względnie swobodny przepływ przez kanał głosowy wprawionego w drgania strumienia powietrza. Samogłoska jest więc zmodulowanym przez układ rezonatorów nasady tonem krtaniowym.
Cytaty
Wszyscy dawni pisarze, którzy zastanawiali się nad ortografią polską, odróżniali w samogłoskach a, e, o, dwojakie brzmienie, jedno otwarte, drugie ściśnione.
Widzimy, że w pierwszych dwóch przykładach, samogłoska y wcale się nie zmienia; w drugich dwóch głoska y zmienia się na i.
Co to są samogłoski? Są to głoski, które same, czyli bez pomocy innych głosek wydają głos, czyli brzmienie; głoski a, ą, e, é, ę, i, y, o, ó, u, są samogłoskami.
Samogłoski dzielą się na piérwotne i pochodnie […].
Samogłoska, jest to znak dla wyrażenia samego głosu, wyrobionego płucami, bez pomocy innego narzędzia mowy. Samogłosek mamy dziesięć: a, e, o, u, i, y; ą, ę; é, ó.
[…] Również we środku wyrazów: kona i konia, w pierwszym wyrazie n jest spółgłoską twardą, a w drugim miękką (ń), jednak się nie kreskuje, bo się znajduje przed samogłoską a […].
Pyt.: Skąd, i jakie samogłoski inne przybraliśmy do swej bogatszej mowy? Odp.: Z ustnej i żywej mowy, następne jeszcze utworzyliśmy samogłoski ą, ę, é, ó.
Samogłoska é, która przeszła na i, obok i umieszczoną będzie i tą samą kreską oznaczać nadal, a w wyrazach następnych zaimkowych ma miejsce najczęściej, od ja, jemu, jem, jich, tak prawidło naukowe wymaga koniecznie.
Sczególnie zaś uważana i rozbiorowo; naszą mowę; poznajemy najprzód z odcieni dźwięków i głosu tylko; ten głos później urabiamy na głosówki, czyli postacie głosowe, te zaś podzielamy na głoski samobrzmiące i współbrzmiące, które z pierwszych nazywamy samogłoskami, a drugie spółgłoskami, i tworzymy następnie ze samogłosek i spółgłosek tych wyrazy pojedyncze albo składane według potrzeby.
Samogłosek mamy 10 dwojakiej własności, pierwsze bez kresek; a, e, o, u, y, drugie zaś z kreskami: e', i, ó, ę, ą.
Projekt Rady Szkolnej zmierzał do radykalnej reformy w sprawie pisowni imion własnych ze świata starożytnego. Stawiając ogólną zasadę: „zatrzymać pisownię oryginału, chyba wyraz zupełnie spolszczony, jak n.p. Cezar, A teny“, kazał „nazwiska greckie pisać we formie łacińskiej (Pisistrates, Alcibiades)“, łacińskie zaś „we formie łacińskiej, o ile nie zostały spolszczone (Vergilius ale Wergiliusz), zostawić q i x (Quintilian, Xenofon) a s nietylko po spółgłosce (Persefona), lecz także między samogłoskami (Pausanias)".
I. Pisownia samogłosek. 1. é zaniechać zupełnie, a pisać wszędzie e, np.: Andrzej, dobrodziej, kolej, mleko, ser, ulewa, sierota, siekiera, mniej; zachować jednak é w wydaniach poetów, gdzie tego wymaga rym.
Co do rozdzielania wyrazów zatrzymać z Gramatyki szkolnej Małeckiego: punkt 1. (o wyrazach jednogłoskowych), 2. ( „ złożonych), i 3., żeby zgłoskę kończyć ile możności na samogłoskę.
Przytem wyrazy na -nier mają różne pochodzenie, a mianowicie jedne pochodzą od obcych, w których w rodzimym języku pisze się też -nier, a więc w nich obce i między spółgłoską a samogłoską winnoby się oddawać w polszczyźnie przez j np. francuskie ingenieur, pol. inżynjer.
§ 3. Wszystkie głoski w języku polskim dzielą się na samogłoski i na spółgłoski.
Samogłoski są to takie głoski, do których wymówienia wystarcza samo wydobycie głosu z piersi i większe lub mniejsze otworzenie ust. Do wymówienia ich nie potrzeba znaczniejszej pomocy żadnego narzędzia mownego: ani pomocy języka, ani warg, ani zębów.
Samogłoskami są np. a, o, ó, i i t. d.