terminów gramatycznych online
tryb rozkazujący
Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Tryb rozkazujący służy do wyrażania polecenia, zakazu lub życzenia (użycie optatywne t. rozkazującego); chęć wywołania i słuchacza określonej reakcji.
Cytaty
Tryb rozkazujący wyraża konieczność bycia czego, czyli, że coś być lub dziać się musi, powinno lub powinno było. Nazywa się tak od okoliczności rozkazywania, i ma dwa czasy teraźniejszy i przeszły. Ten tryb nie ma osoby piérwszéj w l.p. bo nikt sobie naturalnie rozkazywać nie może: ma jednak tęż osobę w l.m. ponieważ tam komu innemu czyni się rozkaz, który milszym się staje, gdy wykonanie jego wraz z drugimi wziąć na siebie obiecujemy, np. idźmy na nieprzyjaciela, brońmy własności naszéj.
Tryb rozkazujący we wszystkich formach, robi się z osoby 3ciéj l.p. czasu ter. w słowach niedokonanych, czasu zaś przyszłego w dokonanych; formuje się tym sposobem.
TRYB ROZKAZUJĄCY Znaczy rozkazowanie, proszenie, lub napominanie. [...] Bez nalegania. Pierwszej osoby nie ma Bądź (ty) (znany, a, e [...] Z naleganiem. [...] Bądźże znany i t. d. Niechże będzie znany.
Tak więc po słowach wymagających dopełnienia, używamy Trybu: już bezokolicznego, już rozkazującego, już życzącego; według tego jak rozsądek i gust wskazuje. W rozkazywaniu, tryb rozkazujący lub delikatniéj bezokoliczny, a łagodniéj jeszcze życzący kładziemy [...].
Tryb rozkazujący,który wyraża działanie sposobem napomnienia, wzywania, rozkazu, a niekiedy prośby [...].
[...] Wszelako język nasz w skutek dążeniá do wyrazistości pochylá é należące do temátu w trybach bezokolicznych ⴅéć, uⴅéć, by odróżnić tryby rozkazujące ⴅéć, uⴅéć od ⴅotę, uⴅotę, tak samo śⴅéć od rzeczownika śⴅéć, śⴅeći itd. Słyszym także z ust poprawie i czysto mówiących Wielkopolán ɣeść od ɣodę z e jasnym, jakkolwiek ten wyráz w brzmieniu swojim nie różni się od rzeczownika ɣeść z e jasnym [...].
O trybach (modi). Wyráz tryb, z niemieckiego ,,treiben,“ już od niepamiętnych czasów nabył w języku naszym práw obywatelstwa. Znaczenie jego opisuje Słownik Wileński Orgelbranda z r. 1857 za Lindem, jak następuje na str. 1723 łám 2gi. [...] 2. W gramatyce znaczy sposób, odcień sądu, wyrażany końcowemi odmianami słów, lub dodanemi do nich wyrazami: tryb oznajmujący, gdy mówiemy tylko, że coś było, jest lub będzie [...]. Tryb rozkazujący, gdy wymágámy po kim, aby co uczynił, po czym, aby się stało wedle naszéj chęci np. [...]. Tryb bezokoliczny, gdy oznaczámy bytność, czynność sposobem oderwanym bez względu na żádne okoliczności [...]. Tryb życzący, warunkowy, łączący w języku naszym nie mają włásnych ksztáłtów w zakończeniu słów, lecz urábiają się z oznajmującego przez dodanie właściwych wyrazów oznaczających warunek, łączenie lub życzenie [...].
Słowiańská mowa ograniczyła się dlá samego trybu rozkazującego na używaniu znamion i, j, (których sanskryt używá do wyráżaniá trybu mogącego (potentials), greczyzna zaś samogłoski i do wyráżaniá życzącego i łączącego) dlá tego jest znagloną omáwiać czyli składać tryb życzący jako téż i warunkowy z jimiesłowu i słowa posiłkowego być.
Tryb rozkazujący oznacza rozkaz, prośbę, błaganie, aby podmiot coś uczynił.
„Pisz, piszcie!" jest tryb rozkazujący (modo imperativo), bo wyraża rozkaz, prośbę lub upomnienie.
Tryb rozkazujący (modo imperativo) ma tylko dwie formy, mianowicie: 2-gą osobę liczby pojedynczej i 2-gą osobę liczby mnogiej.
Tryb orzekający, przypuszczający i rozkazujący.