terminów gramatycznych online
tryb rozkazujący
Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Tryb rozkazujący służy do wyrażania polecenia, zakazu lub życzenia (użycie optatywne t. rozkazującego); chęć wywołania i słuchacza określonej reakcji.
Cytaty
Zmiana w czasownikach twardéj spółgłoski na miękką, bez dodatkowéj oddzielnéj cechy, znamionuje tryb rozkazujący: pasł paś, gryzł gryź.
Rozważywszy jednak tworzenie się naszych czasów, okazuje się widocznie, że tryb rozkazujący w ogóle tworzy się z trzeciéj osoby liczby pojedynczéj czasu teraźniejszego słów niedokonanych, a czasu przyszłego słów dokonanych, w pierwszéj i drugiéj formie dodając głoskę j, jako to: kocha, da, otwiera, kochaj, daj, otwiéraj.
ROZKAZUJĄCY tryb. Obacz Tryb.
Tak więc po słowach wymagających dopełnienia, używamy Trybu: już bezokolicznego, już rozkazującego, już życzącego; według tego jak rozsądek i gust wskazuje. W rozkazywaniu, tryb rozkazujący lub delikatniéj bezokoliczny, a łagodniéj jeszcze życzący kładziemy [...].
Tryby wyrabiają się w stanach, a są następujące: [...] 4. Tryb wykrzyknikowy, rozkazujący, w którym wyrobiony jest rozkazowiec; — ma tylko jeden zwrot z czasów teraźniejszego i przyszłego pomieszany, wszakże obecnemu najwłaściwszy; odmienia się przez iloskazy, a w nich przez trzy posługi, osobne dla sprawomianów jednorazowych, jednociągłych i powtarzanych, np.: kropniéj, krop, wykrop, wykrapiaj.
W grammatykach ta posługa trzecia (osoba piérwsza) trybu rozkazującego jest opuszczoną, a ma prawo stanąć tam również posługą piérwszą (osobą trzecią).
Rozkazowiec .... Tryb rozkazujący.
Tryb rozkazujący wyraża czynność, którą nakazujemy jakiejś osobie, ale która jeszcze wykonaną nie jest.
Tryb rozkazujący, zapomocą którego ujawniamy naszą wolę; np. pracuj, uczmy się, piszcie.
§ 261. Rozkaźnik czyli tryb rozkazujący. Formy rozkaźnika w językach słowiańskich, a więc i w polszczyźnie są właściwie z pochodzenia swego szczątkami trybu życzącego (optativus), który zachował się w innych językach indoeuropejskich.
Tryb rozkaz. weźmi, później weźmij, weźmijmy...; obok tego ma formy: weź, weźmy, weźcie.
„Pisz, piszcie!" jest tryb rozkazujący (modo imperativo), bo wyraża rozkaz, prośbę lub upomnienie.
Tryb rozkazujący (modo imperativo) ma tylko dwie formy, mianowicie: 2-gą osobę liczby pojedynczej i 2-gą osobę liczby mnogiej.
Strona czynna. Tryb orzekający. [...] Tryb przypuszczający [...] Tryb rozkazujący .1 osob. -, piszmy, 2 osob. pisz, piszcie, 3 osob. niech pisze, niech piszą.