terminów gramatycznych online
tryb rozkazujący
Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Tryb rozkazujący służy do wyrażania polecenia, zakazu lub życzenia (użycie optatywne t. rozkazującego); chęć wywołania i słuchacza określonej reakcji.
Cytaty
TRYB ROZKAZUJĄCY Znaczy rozkazowanie, proszenie, lub napominanie. [...] Bez nalegania. Pierwszej osoby nie ma Bądź (ty) (znany, a, e [...] Z naleganiem. [...] Bądźże znany i t. d. Niechże będzie znany.
Tak więc po słowach wymagających dopełnienia, używamy Trybu: już bezokolicznego, już rozkazującego, już życzącego; według tego jak rozsądek i gust wskazuje. W rozkazywaniu, tryb rozkazujący lub delikatniéj bezokoliczny, a łagodniéj jeszcze życzący kładziemy [...].
Tryb rozkazujący tak jest nazwany, że przezeń wyrażamy naszą wolę, czyli rozkazujemy. Call him, bind up my wounds, zawołaj go, zawiąż moje rany.
Tryb rozkazujący wyraża czynność podmiotowi do wykonania nakazaną lub zakazaną, np. pisz! Uważaj! Nie rozmawiaj! Ucz się! Słuchajcie! Nie baw się! Czytaj!
A członek gł. Ludwik Osiński powiada (str. 159): "Jak powrócenie wyrazów bydź dadź do prostego łagodnego i analogijnego sposobu pisania być dać, pociągnęło za sobą niewczesną miękkość w trybie nawet rozkazującym bąć, i wprowadziło błąd najprzeciwniejszy gramatycznym formom czasowania, tak w obcych wyrazach zastąpienia współgłoską j samogłoskę i, jakoto: Kurjer zamiast Curier (z franc). Azja zamiast Azia i t. d.".
Tryb rozkazujący, zapomocą którego ujawniamy naszą wolę; np. pracuj, uczmy się, piszcie.
§ 261. Rozkaźnik czyli tryb rozkazujący. Formy rozkaźnika w językach słowiańskich, a więc i w polszczyźnie są właściwie z pochodzenia swego szczątkami trybu życzącego (optativus), który zachował się w innych językach indoeuropejskich.
Tryb rozkaz. weźmi, później weźmij, weźmijmy...; obok tego ma formy: weź, weźmy, weźcie.
W trybie rozkazującym czasowników: rób, róbmy, róbcie [...] w imiesłowach rodz. męskiego l. p. wiódł, bódł, wlókł i t. p.
KOŃCÓWKI. Końcówka ij w trybie rozk. pisać etymologicznie ij yj (nie iej) np.: rwij (nie rwiej).
Tryb orzekający, przypuszczający i rozkazujący.
Strona czynna. Tryb orzekający. [...] Tryb przypuszczający [...] Tryb rozkazujący .1 osob. -, piszmy, 2 osob. pisz, piszcie, 3 osob. niech pisze, niech piszą.