terminów gramatycznych online
dwuczłonowość
- Elementy myślenia językowego i jego uzewnętrzniania: BdC/1915
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Składnia: Gaert/1927
- Słownik, tom II (D-G): Dor/1958–1969
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Dwuczłonowość wyrazów — według teorii Jana Rozwadowskiego cecha strukturalnosemantyczna wyrazów motywowanych [...], polegająca na tym, że w każdym z nich da się wyodrębnić dwa elementy morfologiczne, z których jeden wyraża genus proximum, drugi zaś jego differentia specifica. Pierwszy jest morfemem derywacyjnym i pełni funkcję członu określanego (jest to najczęściej sufiks), drugi to jego baza derywacyjna i pełni funkcję członu określającego (najczęściej temat, rzadziej pierwiastek).
Cytaty
Na zasadzie «dwuczłonowości» budowy morfologicznej możemy każdy element morfologiczny, dodawany czy to na początku, czy też na końcu syntagmy, przeciwstawić reszcie elementów połączonych, które dla tego nowego elementu będą stanowić temat czyli osnowę (pień).
§ 457. Zaznaczyliśmy już. że w zakresie dwuczłonowych wyrażeń syntaktycznych dzięki elipsie jednego z członów dokonało się przejście od dwuczłonowości do jednoczłonowości np. statek (parowy).
W życiu językowem polskiem ogólnem dążeniem jest przechodzenie od dwuczłonowości do jednoczłonowości, t. j. gdy jakieś pojęcie oznacza grupa wyrazów i gdy takie wyrażenie powtarza się w mowie bardzo często, to oba te wyrazy niejako zrastają się z sobą w jeden wyraz, przyczem w pozycji enklitycznej najczęściej następują różne dźwiękowe uproszczenia, albo też wyraz enklityczny ulega elipsie, t. j. przestaje być wymawianym.
Pojęcie dwuczłonowości, znane już z nauki o znaczeniu i budowie wyrazów jest przystępniejsze, ale równie ważne do rozróżniania części zdania pojedynczego lub też części zdań złożonych.
Dwuczłonowość blm rzecz. od dwuczłonowy: Stan, jaki znajdujemy w języku niemieckim, francuskim, angielskim i innych, gdzie formie słowa towarzyszy stale zaimek osobowy, jest wynikiem utraty poczucia dwuczłonowości w formie osobowej czasownika i przeniesienia funkcji zaimka z przyrostka osobowego na formalnie wymieniony zaimek. Jęz. Pol. 1931, s. 116.