Słownik historyczny
terminów gramatycznych online
terminów gramatycznych online
Łoś III/1927
Gramatyka polska, cz. III Odmiennia (fleksja) historyczna
Porównaj z innymi dziełami
Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów–Warszawa–Kraków 1927, jęz. polski strona w kompendium Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego
Cytaty według działów 778 cytatów
- Spis rzeczy 17 cytatów III–VI
- Odmiennia (fleksja) uwagi ogólne 41 cytatów 1–4
- Deklinacja 4 cytaty 4–5
- Deklinacja imienna 4 cytaty 5–6
- Zmiany tematu 8 cytatów 6–8
- Systemy deklinacyjne 31 cytatów 8–11
- Deklinacja I (Nominativus singularis ...., Nominativus pluralis ... Locativus dualis) 142 cytaty 11–66
- Deklinacja II (Nominativus, Vocativus, Accusativus singularis...) 32 cytaty 66–83
- Deklinacja III (Nominativus, Vocativus, Accusativus singularis..., Dativus, Instrumentalis dualis) 15 cytatów 83–90
- Deklinacja IV (Nominativus singularis ....... Dativus, Instrimentalis dualis) 45 cytatów 90–117
- Deklinacja V (Dawne tematy na i: Nominativus, Vocativus, Accusativus singularis.... Dualis; Dawne formy na -r i -u) 17 cytatów 117–135
- Imienna deklinacja przymiotników 25 cytatów 135–141
- Deklinacja liczebników 30 cytatów 141–158
- Zaimki 87 cytatów 158–210
- Złożona deklinacja przymiotników i zaimków 10 cytatów 210–217
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone) 270 cytatów 217–312
Hasła
- a krótkie
- ablativus łac.
- Ac. | accusativus łac.
- akcent (wzmocnienie sylaby)
- akcent zdaniowy
- akcentowanie (o wymowie)
- analogia
- analogicznie
- analogiczny twór
- aoryst | aor. | aorysty
- aoryst asygmatyczny
- aoryst sygmatyczny
- apercypować
- apostrof
- archaizm
- archaizowanie
- asocjacja
- aspekt
- bezokolicznik
- bezprefiksalne (o formie czasownika)
- biernik (przypadek)
- błędna pisownia
- brzmienie (sposób wymawiania, dźwięk)
- casus łac.
- cecha (językowa, elementów językowych)
- cechy formalne
- cechy morfologiczne
- cechy syntaktyczne
- celownik | C. (przypadek)
- conditionalis łac.
- coniugatio łac.
- conjugatio periphrastica łac.
- czas
- czas przeszły momentalny
- czas przeszły złożony | złożony czas przeszły
- czas przyszły (futurum)
- czas przyszły złożony
- czas teraźniejszy (praesens)
- czas zaprzeszły
- czasownik (verbum)
- czasownik posiłkowy
- czasowniki atematyczne | atematyczne czasowniki
- czasowniki częstotliwe
- czasowniki dokonane
- czasowniki niedokonane
- czasowniki nieprzechodnie
- czasowniki odimienne
- czasowniki pierwotne
- czasowniki pochodne
- czasowniki przechodnie
- czasowniki tematyczne
- czasowniki wielokrotne (rodzaj czasownika niedokonanego)
- czasowniki zaimkowe
- czasowniki zwrotne
- czasy główne
- czasy historyczne
- czasy złożone
- części morfologiczne (wyrazu)
- części składowe (czasu, trybu)
- części wyrazów fleksyjne
- część mowy
- część zdania
- człon pierwszy (composita)
- człony (wyrazu złożonego)
- czynniki fonetyczne
- dativus łac.
- dawna końcówka
- dawne tematy na -i
- dawne tematy na -jo | tematy na -jo
- dawne tematy na -o | tematy na -o
- dawne tematy na -r
- dawne tematy na -ū
- dawny temat na -tēr
- dążenie
- dążność do wyrównywania form
- dążność do zróżniczkowania (form, znaczenia)
- dążność języka
- deklinacja
- deklinacja I zaimkowa (zaimki osobowe "ja, ty, my, wy" i zwrotny)
- deklinacja I. | deklinacja I
- deklinacja II | deklinacja I
- deklinacja II zaimkowa (zaimki "kto, co" i rodzajowe)
- deklinacja III
- deklinacja imienna
- deklinacja IV | deklinacja czwarta
- deklinacja konsonantyczna
- deklinacja liczebników
- deklinacja niezłożona (przymiotników, imiesłowów)
- deklinacja prosta
- deklinacja rzeczowników
- deklinacja składana
- deklinacja V
- deklinacja zaimków
- deklinacja złożona | złożona deklinacja (przymiotników, imiesłowów)
- determinant
- długość
- dokonany rodzaj czynności
- dopełniacz | D. (przypadek)
- drugi człon (composita)
- du. | dualis łac.
- dwuczłonowość
- dwugłoska
- dwuwyrazowe formy (czasu)
- dziąsłowe
- e niekreskowane (jasna)
- elipsa
- enklityczne formy
- enklityczny
- enklityka
- etymologiczna końcówka
- fałszywa forma
- fałszywy archaizm
- fem. | f. | femininum łac.
- fleksja (odmiana)
- fleksja (dział nauki)
- fonetyka
- fonetyka międzywyrazowa
- forma (postać wyrazu)
- forma akuzatywna
- forma analogiczna
- forma aorystyczna | formy aorystyczne
- forma asygmatyczna
- forma bezrodzajowa
- forma biernikowa
- forma gwarowa
- forma imiesłowowa
- forma imperfektywna
- forma męskoosobowa
- forma młodsza
- forma odmienna
- forma odosobniona
- forma południowosłowiańska
- forma prapolska
- forma rozkaźnika
- forma słowna
- forma starosłowiańska
- forma sygmatyczna
- forma ściągnięta (zaimków)
- forma wulgarna
- forma żywotna
- formacja
- formacje niezłożone
- formy archaiczne
- formy bezczasowe
- formy bezokolicznikowe
- formy biernika
- formy czasownikowe
- formy czasownikowo-imienne (bezokolicznik + imiesłowy)
- formy deklinacyjne
- formy dwuzgłoskowe
- formy imienno-czasownikowe
- formy jedynie poprawne
- formy konjugacyjne
- formy mianownikowe
- formy mieszane
- formy nieodmienne | forma nieodmienna
- formy niepoprawne | forma niepoprawna
- formy nieściągnięte
- formy niezłożone | forma niezłożona
- formy nominatywne
- formy normalne
- formy oboczne
- formy ogólno-polskie
- formy opisowe
- formy osobliwe
- formy osobowe
- formy pochodne
- formy pokrewne
- formy polskie
- formy prasłowiańskie
- formy przymiotnikowe
- formy przypadkowe
- formy przysłówkowe (imiesłowów, przymiotników)
- formy słowiańskie
- formy stare
- formy ściągnięte (czasowników)
- formy ujednostajnione
- formy upodobnione
- formy właściwe czasownikowe
- formy zdrobniałe
- formy złożone
- formy żeńskie
- funkcja przysłówkowa
- funkcja syntaktyczna
- futurum łac.
- futurum exactum łac.
- futurum simplex łac.
- G. | genetivus łac.
- genus łac.
- gerundivum (przymiotnik odsłowny) łac.
- głoska (dźwięk mowy)
- gramatyka (wiedza o języku)
- gramatyka stsł.
- grupa deklinacyjna
- grupa spółgłosek
- grupa spółgłoskowa
- gwara mazowiecka
- gwary ludowe
- gwary południowe
- gwary północne
- gwary śląskie
- gwary zachodnie
- hiperpoprawne
- historja języka polskiego (dzieje języka)
- historyczna polszczyzna
- historyczny rozwój (przycisku, form etc.)
- I. | instrumentalis łac.
- iloczas (długość głoski)
- imienna deklinacja przymiotników
- imienne formy | formy imienne
- imiesłowy
- imiesłowy bierne
- imiesłowy czynne
- imiesłowy czynne dokonane
- imiesłowy czynne niedokonane
- imiesłowy nieodmienne
- imiesłów bierny czasu teraźniejszego
- imiesłów bierny przeszły
- imiesłów bierny teraźniejszy
- imiesłów czasu teraźniejszego
- imiesłów czynny czasu teraźniejszego
- imiesłów czynny nieodmienny
- imiesłów czynny odmienny
- imiesłów czynny przeszły
- imiesłów czynny przeszły na -ł
- imiesłów II | imiesłów drugi
- imiesłów na -ł
- imiesłów na -n
- imiesłów odmienny
- imiesłów pierwszy | imiesłów I | imiesłów czynny przeszły I
- imiesłów przeszły
- imiesłów teraźniejszy czynny
- imię (nazwa, część mowy)
- imię (nazwa)
- imię rodzime
- imiona chrzestne
- imiona męskie
- imiona męsko-osobowe
- imiona nieodmienne
- imiona nieodsłowne
- imiona nieżywotne
- imiona nijakie
- imiona odsłowne
- imiona osobowe
- imiona osobowe męskie
- imiona patronimiczne
- imiona własne
- imiona zdrobniałe
- imiona żywotne
- imperfekt | imprf.
- imprtv. | imperativus łac.
- inf. łac.
- infiks
- jednoczłonowość
- język
- język dzisiejszy
- język indywidualny
- język książkowy
- język literacki
- język ludowy
- język ogólnoliteracki
- język ogólnopolski
- język prapolski
- język prasł.
- język stp.
- język stsł.
- język współczesny
- język żywy (mówiony, potoczny)
- języki północnosłowiańskie
- języki ruskie (wschodniosłowiańskie, ukraiński)
- języki słowiańskie
- języki zachodnio-słowiańskie
- kategoria gramatyczna
- kategoria znaczeniowa
- klasy (o odmianie czasownika)
- konjugacja
- konjugacja I
- konjugacja II
- konjugacja III
- konjugacja IV | konj. IV
- konjugacja polska
- konjugacja praarjoeuropejska
- konjugacja prasłowiańska
- konjugacja V
- konjunktyw bierny
- kontaminacja
- kontynuacje (form wcześniejszych, prasł. etc.)
- konwencjonalna pisownia
- końcowa samogłoska
- końcowa spółgłoska
- końcowe zgłoski
- końcówka (morfem gramatyczny)
- końcówka analogiczna
- końcówka cyrkumflektowana (= zgłoska)
- końcówka czasownikowa
- końcówka osobowa ruchoma
- końcówka prawidłowa
- końcówka przeniesiona
- końcówka żywotna
- końcówki konjugacyjne
- końcówki obce
- końcówki osobowe
- końcówki polskie gwarowe
- końcówki przypadkowe
- końcówki rozszerzone
- końcówki wtórne
- końcówkowa samogłoska
- kreskować
- L. | locativus łac.
- liczba
- liczba mnoga | l. mn.
- liczba podwójna | liczba podw. | l. podw.
- liczba pojedyńcza | l. poj. | liczba poj. | l. p.
- liczebnik główny
- liczebniki
- liczebniki nieokreślne
- liczebniki porządkowe
- liczebniki przymiotnikowe
- liczebniki wielorakie
- liczebniki zbiorowe
- liczebnikowe zaimki
- litery samogłoskowe
- lokatywne formy
- łączyć się
- m. | masculinum łac.
- mammotrept
- męskie rzeczowniki żywotne
- mianownik | M. (przypadek)
- miejscownik | Ms. (przypadek)
- mieszać się
- mieszanie końcówek
- miękkość
- mnogość
- modus łac.
- modyfikacja fonetyczna
- modyfikacja fonetyczna
- morfologiczna absorbcja
- mowa (sposób mówienia, wymowa, język mówiony)
- mowa codzienna
- mowa powszednia
- n. | neutrum (rodzaj nijaki) łac.
- N. | nominativus łac.
- nacisk (akcent)
- nagłosowe ń
- narzędnik | N. (przypadek)
- nazwiska cudzoziemskie (antroponim, nazwa własna)
- nazwy miejscowości
- nazwy topograficzne
- nieakcentowana zgłoska
- niepochylona | samogłoski niepochylone
- norma
- norma fonetyczna
- normalna końcówka
- nosowe brzmienie
- nosowość
- nosowość wygłosowa
- nosówka
- nowa forma
- nowotwory
- nowotwór nowosłowiański
- numerus łac.
- ø (litera, znak)
- oboczności (ogólnie (form, postaci))
- oboczność (głoskowa)
- obszar językowy polski
- odmiana wyrazów (słów, wyrazów)
- odmieniać się
- odmiennia
- odpodobnienie
- odpowiednik (równoważnik)
- odsłowne przymiotniki
- okres historyczny
- okres praarjoeuropejski
- okres prapolski
- okres prasłowiański | okres prasł.
- okres przedpiśmienny
- okres staropolski
- oksytona
- ortografja (zasady pisowni)
- orzeczenie
- orzeczenie bezpodmiotowe
- orzecznik (orzecznik, część orzeczenia imiennego)
- orzecznik przymiotnikowy
- orzecznik rzeczownikowy
- osnowa (temat fleksyjny, słowotwórczy)
- osoba (gramatyczna)
- osoba druga | 2 os.
- osoba pierwsza | 1 os.
- osoba trzecia | 3 os.
- otwarte
- palatalne ń
- paradygmaty
- paroksytona pol., gr.
- participium łac.
- partykuła (część mowy)
- partykuła emfatyczna
- partykuły prefiksalne
- partykuły sufiksalne
- patronimica
- perfectum pol., łac.
- pierwotna forma
- pierwotna końcówka
- pierwotne tematy
- pierwotny akcent
- pismo
- pisownia
- pluralis | pl. łac.
- plusquamperfectum łac.
- pochylać się
- pochylenie
- podobieństwo dźwiękowe
- podwojenie litery
- podwojona litera
- podwójne formy
- podział na deklinacje
- podział na konjugacje
- pokrewieństwo znaczeniowe
- polszczyzna
- południowo-słowiańskie języki
- pomieszanie form
- porządkowy liczebnik złożony (liczebnik zespołowy)
- pozycja enklityczna
- półgłoski
- praae. końcówka
- praes. | praesens łac.
- praesentia historica | praesens historicum łac.
- praeteritum łac.
- praeteritum perfectum łac.
- praeteritum plusquamperfectum łac.
- prasł.
- prasł. końcówka
- prasłowiańska formacja
- prasłowiańszczyzna
- prawa fonetyczne
- prawo de Saussure’a
- prefiksalne (o formie czasownika)
- prefiksy przyimkowe
- prejotacja
- proces
- proces żywy
- prowincjonalizm galicyjski
- prtcp. II łac.
- prtcp. perfecti passivi łac.
- prtcp. praes. łac.
- przedostatnia zgłoska
- przedrostek
- przeniesienie akcentu
- przeniesienie końcówki
- przestawka spółgłosek (głosek, spółgłosek)
- przybierać | przybierać formę (formę, końcówkę, zakończenie)
- przybranie
- przycisk (akcent)
- przydawka
- przyimek
- przyimki niewłaściwe
- przyimki właściwe
- przymiotniki
- przymiotniki dzierżawcze
- przymiotniki dzierżawcze patronimiczne
- przymiotniki niezłożone
- przymiotniki urzeczownikowione
- przymiotniki złożone
- przymiotniki żeńskie
- przymiotnikowa deklinacja niezłożona
- przypadek | przypadki (fleksja)
- przypadki zależne
- przypadkować
- przypadkowanie
- przyrostek (sufiks)
- przyrostki tematowe
- przysłówek
- przysłówkowy charakter
- rdzeń
- rdzeń czasownikowy
- rdzeń czasu teraźniejszego
- rodzaj | rodzaj gramatyczny (gramatyczny)
- rodzaj męski | r. m.
- rodzaj męsko-osobowy
- rodzaj niemęsko-osobowy
- rodzaj nijaki | r. nij. | r. n.
- rodzaj żeński | r. ż.
- rozkaźniki | rozkaźnik
- równouprawnione formy
- różnić się formalnie | różnić się morfologicznie
- różnorodzajowe rzeczowniki
- rzeczownik
- rzeczowniki cudzoziemskie
- rzeczowniki męskie
- rzeczowniki miękkotematowe
- rzeczowniki nieodsłowne
- rzeczowniki nieżywotne
- rzeczowniki nijakie
- rzeczowniki obcego pochodzenia
- rzeczowniki osobowe
- rzeczowniki osobowe męskie
- rzeczowniki słowne
- rzeczowniki zbiorowe
- rzeczowniki zdrobniałe
- rzeczowniki żeńskie
- rzeczowniki żywotne
- rzeczownikowe formy
- rzeczownikowe tematy
- samogłoska (głoska)
- samogłoska długa
- samogłoska nosowa
- samogłoska pochylona | samogłoski pochylone
- samogłoski dawne długie
- samogłoski dawne krótkie
- samogłoski rdzenne
- sg. | singularis łac.
- siła asymilacyjna
- skrócenie (dotyczy długości)
- słowa (czasownik)
- słowa atematyczne
- słowa tematyczne
- słowo czynne
- słowo niedokonane
- słowo posiłkowe
- spalatalizowanie
- specjalizacja form
- spójka (słowo posiłkowe)
- spółgłoska (głoska)
- spółgłoska bezdźwięczna
- spółgłoska etymologicznie dźwięczna
- spółgłoska miękka
- spółgłoska niepodniebienna
- spółgłoska nosowa
- spółgłoska odpodniebienniona
- spółgłoska płynna
- spółgłoska podniebienna (palatalna)
- spółgłoska przedniojęzykowa
- spółgłoska rdzenna
- spółgłoska stwardniała
- spółgłoska szczelinowa
- spółgłoska tematowa
- spółgłoska twarda
- spółgłoska tylnojęzykowa
- spółgłoska wargowa
- spółgłoska zmiękczona
- spółgłoska zwarta
- spółgłoska zwartoszczelinowa
- spółgłoski przedniojęzykowo-zębowe
- stanowić normę
- starsza forma
- stopniować się
- stosunek syntaktyczny
- stosunki składniowe
- strona
- strona bierna
- strona czynna
- suf.
- suf. złożony
- sufiks tematowy
- supinum pol., łac.
- synonim
- syntaktyczna atrakcja
- syntaktyczne połączenie
- syntaktyczny związek
- system
- system konjugacji starobułgarskiej
- system konjugacji starocerkiewnej
- system konjugacji starosłowiańskiej
- system konjugacyjny
- system Leskiena
- system mieszany
- system odmiany
- systemy deklinacyjne
- szczątki deklinacji
- szczątkowe formy
- szczątkowo się zachować | zachowywać się
- szeregi fleksyjne
- sztuczny archaizm
- ściągać się (proces fonetyczny)
- ściągnięcie samogłosek
- ściągnięte formy (rzeczowników)
- temat (fleksyjny, słowotwórczy)
- temat bezokolicznika
- temat czasu teraźniejszego
- temat liczebnikowy
- temat spółgłoskowy | tematy spółgłoskowe
- tematy czasownikowe
- tematy deklinacyjne
- tematy miękkie
- tematy na -u
- tematy twarde
- tempus łac.
- tonacja
- tożsamość formy
- tradycyjne formy
- tryb
- tryb warunkowy
- twory czasownikowe
- typ czasownikowy
- typ fleksyjny
- typy deklinacyjne
- typy konjugacyjne
- ubezdźwięczniać się
- udźwięczniać się
- udźwięcznienie
- ujednostajnienie (form, postaci)
- uproszczenie
- uproszczenie końcowej grupy spółgłosek
- ustrój dźwiękowy
- utożsamienie końcówek
- utożsamienie tematów
- użycie
- V. | vocativus łac.
- verbum substantivum łac.
- wahania form
- warjant
- wartość głosowa
- warunki fonetyczne
- wiązać się syntaktycznie (o głoskach/literach)
- właściwe bierniki
- właściwość ortograficzna
- właściwość składniowa
- wokalizacja (sonantów)
- wołacz | W.
- wpływ
- wpływ asymilacyjny
- wpływ upodabniający
- wygłos
- wyjątek
- wyjątkowa forma
- wyjść z użycia
- wymawiać
- wymawianie
- wymiana funkcyjna
- wymiany fonetyczne
- wymieniać się
- wymowa (artykulacja)
- wymowa dzisiejsza gwarowa
- wypieranie form
- wyraz
- wyraz enklityczny
- wyrazy nieodmienne
- wyrazy odmienne
- wyrazy rodzime
- wyrazy zapożyczone
- wyrazy zdrobniałe
- wyrażenia syntaktyczne
- wyrażenie
- wyrażenie bezpodmiotowe
- wyrównać się
- wyrównanie
- wyrównywanie
- wzdłużenie zastępcze
- względy syntaktyczne
- zaimek anaforyczny
- zaimek nijaki
- zaimek pytajny
- zaimek wskazujący
- zaimek zwrotny
- zaimki
- zaimki jednorodzajowe
- zaimki nieokreślne
- zaimki osobowe
- zaimki pytające
- zaimki rodzajowe
- zaimki względne
- zaimkowa deklinacja
- zaimkowe formy
- zapożyczenia
- zasada semazjologiczna
- zatrata nosowości
- zbiorowe imię
- zdanie
- zdanie czasowe
- zgłoska
- zgłoska akutowana
- zgłoska ostatnia
- zgłoski długie
- zgłoski krótkie
- zgłoskotwórcze n˳
- zgodność form (synkretyzm fleksyjny)
- zjawisko
- złożenie prefiksalne
- zmiana fonetyczna
- zmiana głoskowa
- zmiany tematu
- zmiękczenie
- znaczenie
- znaczenie bierne
- znaczenie czynne
- znaczenie czynne nieosobowe
- znaczenie kauzatywne
- znaczenie przysłówkowe
- znaczenie zbiorowe
- znaczenie zdrobniałe
- znak graficzny
- znak ortograficzny (relikt ortograficzny, przenośnie)
- znak pisarski
- znak samogłoski nosowej
- znaki zmiękczenia
- zniknięciu końcowego -ъ
- zrosty
- zróżniczkowanie
- zwrot
- zwyczaj ortograficzny
- zwykła forma
- żywa mowa
- żywa wymowa
- żywe wymawianie
Wykorzystane źródła:
W wykazie prac pomocniczych są gramatyki: Kopczyńskiego, Łazowskiego, Menińskiego, Muczkowskiego, Stojeńskiego, Szylarskiego, Woyny. Odwołuje się również do Gramatyki języka polskiego (T. Benni, J. Łoś, K. Nitsch, J. Rozwadowski, H. Ułaszyn), Gramatyki starosłowiańskiej swego autorstwa, Altkirchenslavische Grammatik Vondraka.
Powołuje się na dane ze słowników Mączyńskiego, Kanpiusza, Lindego.
Materiał ze źródeł historycznych, ich wykaz jest umieszczony na początku dzieła.