akcentuacja

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Malin/1869
• Mał/1879
• Rozw/1923

[...] Lecz może powiedzą: my dlá tego pozwálamy sobie gwáłcić zásady dwu języków, bo się obáwiámy, ażeby kto nie znający grecko-łacińskiego jiloczasu i akcentuacyji, czytając te cudzoziemskie wyrazy pisane ze samogłoską i przed ja, nie wymáwiał jich z akcentem na przedostatniéj zgłosce [...].

Kś. Kopczyński, twórca polskiéj terminologiji gramatycznéj, nazwáł Enclitica, któremi greccy gramatycy nazywają krótkie wyrazy, składające swój przygłos czyli akcent na poprzedzający wyráz, przyrostkami, zapewne dlá tego, że te słówka przez udzielenie swojego przygłosu poprzedzającemu wyrazowi zrástają się z nim poniekąd i stanowią z nim niejako fonetyczną całostkę. Przyrostki polskie, lubo nie udzielają swego przygłosu poprzedzającemu wyrazowi, jeżeli go mają, jak to się dzieje w greczyznie, jednakże tym się różnią od pogłosów i końcówek osobowych, że zachowując swoję indywidualność, nie wywiérają żádnego wpływu na piérwotną akcentuacyją poprzedzającego słowa [...].

O innych dzisiejszych ekwiwalentach dawnych dwugłosek nie można tu postawić podobnéj ogólnéj zasady, kiedy który się praktykuje, np. kiedy zamiast ai mówi się ê a kiedy aj; albo kiedy zamiast ia mówi się ê, a kiedy ja. O tém bowiem stanowiły bardzo rozmaite uboczne czynniki, np. epoka czasu, w którym ta albo owa przemiana się dokonywała — akcentuacya odnośnego wyrazu — położenie takiej dwugłoski w końcowej lub też początkowej zgłosce tego wyrazu itp.

Obraz rozwoju fonetycznego polskiego — to znaczy zdanie sobie sprawy z zasadniczych właściwości dzisiejszego stanu fonetycznego, akcentuacji, przyzwyczajeń fonetycznych, zasobu i jakości głosek, stosunków iloczasowych, grup fonetycznych i oboczności, śledząc rozwój tak daleko w tył, jak daleko wogóle da się rozróżnić odrębną falę życia językowego polskiego.

Akcentuacja.

§ 7. Pod względem akcentuacyjnym przedstawia język polski, jak każdy, dwa momenty: a) akcentuację psychologiczną całego powiedzenia (zdania) [...]; b) akcentuację wyrazów i grup, która jest ich indywidualną właściwości.

Pewna rozmaitość panuje tylko w akcentuacji grup wyrazowych, dwu- i trzechzgłoskowych, w czem odbija się różnica między znieruchomiałym zrostem i złożeniem, a swobodniejszą, chociaż nieraz zupełnie ustaloną grupą syntaktyczną i w ogóle t. z. akcent zdaniowy.