Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas

Język: polski
EJO 1999, 97 Definicja współczesna

Czas. Kategoria gramatyczna czasownika, prymarnie wyrażająca stosunek czasowy momentu zdarzenia, o którym mowa w zdaniu, do chwili mówienia, sekundarnie używana także do wyrażenia modalności.

Cytaty

Tak też kiedy w różnych spadkach (casus) lub czasach (tempus) przeniesione będzie uderzenie na Е.

Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych.

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Tempora sunt quinque, czasow jest [p]ięć, Praesens, Teraźniejszy, Praeteritum im[p]erfectum, Przeszły niedoskonały, Praeteritum [p]erfectum, przeszły doskonały, Praeteritum [p]lus quam perfectum, Przeszły więcy niż dosko[n]ały, Futurum i przyszły.

Participium quid est? Uczęstnik co jest? Pars orationis declinabilis, Część mowy staczająca się, Accidentia Nominis et Verbi habens, [p]rzypadki Imienia i słowa mająca, út scri[b]ens, jako piszący, orans, modlący się. Accidentia sunt septem, Przypadkow jest siedm, Figura Wyobrażenie, Tempus, Czas, Significatio, Znamionowanie. Genus Rodzaj, Declinatio, Staczanie, Numerus, Liczba, Casus Spadek.

Oprócz tych cztérech trybów [...] są jeszcze dwa tryby stanowe [...] 6. Czasownik, tryb, w którym piérwiastek przerobiony zostaje na czasy, a tych jak wyżej przytoczono jest cztéry: a, przeszły, b, teraźniejszy, c, przyszły, d, dawny.

Czasownik .... Odmiana słów przez czasy, przyjęta za tryb osobny.

Uwaga. Dla ożywienia naszej mowy, używamy zamienni, t.j. bierzemy jeden czas zamiast drugiego, lub jeden tryb zamiast drugiego.

Każdy tryb ma swoje czasy — tempos, które mogą być pojedyńcze — simples: eu cantei (śpiewałem); i złożone — compostos: eu tenho cantado (śpiewałem).