Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

absorpcja morfologiczna

Hasło w cytatach: absorpcja, morfologiczna absorbcja
Język: polski
Geneza: łac. absorptĭo 'wchłanianie'
Dział: Morfologia (współcześnie)
EJO 1999, 15 Definicja współczesna

Absorpcja morfologiczna. Przemieszczenie granicy międzymorfemowej, w wyniku którego powstaje nowa jednostka morfologiczna poszerzona o wchłoniętą część pierwotnie należącą do sąsiedniego morfemu (lub ciągu morfemów).

Cytaty

Zamiast sufiksów niknących powstają nowe, głównie przez morfologiczną absorbcję, mianowicie sufiks absorbuje końcowe dźwięki pnia, to znaczy, w umyśle ludzi mówiących przesuwa się granica między pniem a sufiksem w tył, ku początkowi wyrazu.

Nastąpił tu więc proces tak zwanej perintegracji, czyli coś wręcz odwrotnego do morfologicznej absorbcji (pierwsza polega na rozszerzeniu tematu kosztem przyrostka, druga zaś – na rozszerzeniu przyrostka kosztem tematu).

Również na gruncie praae., gdy temat kończył się na samogłoskę, a końcówka składała się z samogłoski samej lub z następującą spółgłoską, wtedy zachodziło ściągnięcie samogłosek. Wskutek tego temat w końcowej części podlegał zmianie i jego stan niezmienności zostawał uszczuplony na korzyść końcówki, jako elementu zmiennego; ten proces Baudouin de Courtenay nazwał morfologiczną absorbcją 1.

1 W książce zbiorowej, Sbornik statej, 'poświęconej F. Fortunatowowi, Warszawa 1902, str. 234—248.

Absorpcja morfologiczna, proces, polegający na przeniesieniu w naszem poczuciu językowem: a) części przyrostka do pierwiastka, np. ob-uć > o-buć lub b) części tematu do końcówki, np. woda-mi > wod-ami. Jest ona wynikiem perintegracji.

Absorpcja ż I blm «in. chłonność; pochłanianie, wchłanianie, wsysanie» ∆ jęz. Absorpcja morfologiczna «wchłonięcie jednego elementu wyrazowego przez inny albo przyłączenie elementu jednego morfemu do drugiego, np. końcówki głoski tematu do końcówki». <łc. absorptio>.