terminów gramatycznych online
spółgłoska zębowa
Geneza: kalka łac. consonans dentalis
zob. spółgłoska przedniojęzykowa
Cytaty
Spółgłoski dzielą się podług rozmaitości narzędzi, jak je organ mowy ułożył do ich wyrobienia, na cztery rodzaje: językowe, podniebieniowe, zębowe i wargowe. (…) Zębowe wyrobiły się przez wprowadzenie głosu gardłowego w ścieśnioną naciskiem języka przestrzeń pod zęby, skąd przepuszczany po zębach wydaje dźwięk ostry mniéj więcéj syczący, lub szumiący, a takiemi są: d, dz, dź, dż, ł, c, ć, cz, s, ś, sz, z, ź, ż, r, rz.
[…] Spółgłoski bowiem, przy których urábianiu język działá w pobliżu przednich zębów, nazywámy zębowemi, takiemi są: d, t, z, s, ł, n […].
Tymczasem zwrácámy na to uwágę, że tylko temáta urobione pogłosem j od piérwiástków lub piérwotników kończących się na spółgłoski zębowe, jakiemi są: t, d, s, z, st, zd, ulegają dwojakiemu miękczeniu u słów spájających się ze spójką i. Piérwotná bowiem postać tych temátów kończy się na spółgłoski zmiękczone przyciskowe [...].
Samo się przez się rozumié, że postać temátu nie ulega żádnéj przemianie przed spójką i, jeżeli piérwotnik, od którego jest urobiony temát, kończy się na spółgłoski gardłowe, wargowe albo płynne […].
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: A. Ze względu na miejsce artykulacji: ★wargowe (bilabialne, dwuwargowe), ★wargowo-zębowe (labialno-dentalne), ★przedniojęzykowe: ★zębowe (dentalne) i ★dziąsłowe (alweolarne), ★średniojęzykowe, ★tylnojęzykowe (gardłowe, gutturalne).
Zębowe, p. spółgłoski.
Przy wymawianiu wszystkich innych spółgłosek najbardiej czynnym narządem jest język. Jeśli przede wszystkim działa jego przód, powstają spółgłoski przednio-językowo-zębowe, krótko zębowe d, t, z, s, dz, c, n, ł.