Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

zwyczaj

Język: polski

Cytaty

Także w drukowanych Xięgach znajdują się znaczki pewne nad Dykcyami, zwane Tytły, oznaczające niedostatek liter w wyrażonym słowie, na przykład: Бг҃ъ, miasto Бóгъ. [...] przyjąwszy zwyczaj ten od pisujących przedtym Xięgi, nim Druk wynaleziono .

[...] przeto i w zwyczaj poszło, że gdzie dwoie И. zdarzą się, pierwsze ma miejsce I. wtóre И.

Słowieńska w ułożeniu słów własność ze zwyczaju i używania wyszła.

[Сожалѣтельно, что изъ обычая и употребленїя вышло славенское въ сочиненїи глаголовъ сво́йство, когда вмѣсто дѣепричастїй дательный падежъ причастїй полагался, которой служилъ въ разныхъ лицахъ: ходящу мнѣ въ пустынѣ, показался звѣрь ужасный. Łomonosow, 1757, § 467. ]

Ought jest jednym z czasów przeszłych słowa to owe bydź powinnym: bo to słowo ma ich dwa owed i ought. Piérwszy prawie zawsze jest używanym, kiedy idzie o dług pieniężny lub inny jakiéj rzeczy, w któym przypadku drugi się nie używa; tak dalece, że się zdaje, iż zwyczáj zupełnie go poświęcił trybowi oznajmującemu możność, którego on jest znakiem.

(31) Staropolski zwyczaj mówi za Przyszłym nierodzajownym. Wszyscy narodowie będą mu służyć (Leop. Ps. 71. 11).

Nieforemny wyraz: dobro, nie kończąc się w 7mym jak: pióro, w piórze; lecz na: u, w dobru; jest zakończeniem nakręconém, przez zwyczaj uchwaloném, dla odróżnienia od przysłówka: dobrze , jak w ręku, dla odróżnienia od 4go liczby mnogiej przyimkowego: w ręce.

Spółgłoska x wymawia się jak ks i składa się istotnie z tych dwóch spółgłosek; jest zatém zbyteczna. Liczy się jednak do głosek polskich, bo zwyczaj ją przyjął.

Na koniec jest zwyczaj kréskowania é, w zakończeniach trybu bezokolicznego, gdy ta samogłoska ma po obu stronach spółgłoski miękkie, i w czasie przeszłym zmienia się na a, np. widziéć (widział), słyszéć (słyszał) i t. p. Tego jednak nie należałoby przyjmować za stałe prawidło.

Pisownia (ortografja) polega na trzech następujących zasadach: 1. zasada fonetyczna (pisanie wyrazów tak, jak je słyszymy w wymowie osoby wykształconej). 2. zasada etymologiczna (pisanie wyrazów sprzeczne z wymawianiem, lecz zgodne z ich pochodzeniem). 3. Zasada historyczna (oparta na zachowaniu pisowni dawnej, uświęconej zwyczajem i głęboko wkorzenionej, pomimo, że może ona być pozbawioną racjonalnej podstawy). Niniejsza książeczka uwzględnia te wszystkie trzy zasady (bez podziału), a nadto wkracza gdzieniegdzie w zakres gramatyki.

Z powodu przyjętego zwyczaju, można pisać: ajent zamiast agent, jenerał, jeografja, rejent, loika...