imiesłów posiłkowy

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Br/1848
• Szt/1854
• Malin/1869
• Mał/1879
• Jes/1886

Jak się zmieniają imiesłowy czasu przyszłego? […] Obadwa imiesłowy czasu przyszłego mają rodzaje i liczby przymiotników, ale tylko imiesłów posiłkowy mający, spadkuje się jak przymiotnik […].

Imiesłowy słowa posiłkowego.

Jedne z tych imięsłowów dają się bez pomocy imięsłowa posiłkowego i te zowią się pojedyncze, np. grający, a, e; grając, grano; zagrano; innych nie można uformować jak tylko za pomocą imięsłowa posiłkowego i te zowią się złożone [...], np. mający, a, e; mając grać; mając zagrać; miawszy pracować.

[...] Tryb warunkowy różni się co do swego zewnętrznego składu od trybu życzącego o tyle, że się obyć może bez spójnika, a w takim razie w czasie teraźniejszym przyczepiá aorist ty do jimiesłowu mającego się spájać słowa, w czasie zaś przeszłym do jimiesłowu posiłkującego był. Tu jeszcze náleży nadmienić, że formy trybu warunkowego nie oznaczają bynajmniéj warunku, który się wyráżá formą trybu życzącego, zwykle ze spójnikiem warunkowym gdy, lecz jedynie czynność nastąpić mogącą po spełnieniu się pewnego warunku [...].

Jeżeli się w czasach zaprzeszłych położy piérwéj jimiesłów posiłkujący był przed jimiesłowem posiłkowym, wtedy jimiesłów posiłkujący przybiérá słowo posiłkowe m, ś, śmy, śće […].

§. 237. Imiesłów czynny czasu przeszłego, prawie wyłącznie używany tylko do formowania czasów i trybów złożonych [...] ma za przyrostek ł, bezpośrednio do tematu dodawane; np. był, ła, ło. [...] Możnaby imiesłów ten dla dobitniejszego odróżnienia od drugich imiesłowów nazywać posiłkowym.

Z tych form pierwotnych wytworzyły się zatem w słowiańskich językach dwa dziś już różne imiesłowy: z jednej strony co tylko ukazane imiesłowy "posiłkowe" na ł [...]; z drugiéj strony wytworzyły się z tego nominatiwy.

W ten to więc sposób powstał nasz dotąd etymologicznie i dziejowo niewyjaśniony, jak ja go nazywam „posiłkowy" imiesłów, używany np. do urabiania form jak padłem, biłem itd.