Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

natrącak

Język: polski
Dział: Części mowy (współcześnie)
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O pismowni w języku polskim: Prz/1816
  • O wywodni słow w polszczyźnie: Prz/1816

Cytaty

AU i EU [...] spotykamy i w naszyj oyczystyj mowie w jednym Glagole miauczyć i w Natrącakach: au, eu, chau, cheu!

Interjectio (Zwischenwort) Natrącak.

Postrzegam w naszej mowie jeszcze pewne dosłowinki, o ktorych u nas nie czytam; a ktore nazywać się mogą odrobinkami mowy (μεριδεσ [merides], particulae) czyli przysłowkami, ponad szeregi osmiorakich słow, jakie czytamy u Greków, np. κεν [ken], νυ [ny], οι [oi], τοι [toi], τε [te] itd. u Łacinnikow, np. ce, ne, ue, que, sis itp. bo takie są u nas albo z rodzaju tych, ktore, przysądzone do słow, wskazują zapał Mowcy w zapytaniu o co, lub w wytykaniu czego, jakiemi są: ć, ci, li, lić, ż, że, np. w słowach: tuć, jestci, azali, alić, toż, bądźże itp. albo z rodzaju przyrosłych do słow, ktore znaczenie tychże natężają, jakiemi są: ba, ła, la, ma, pa, su, to, itp. np. w słowach: bałuk - łuk, łagodzić - godzić, labiedzić - biedzić, magora - gora, parow - row, sustaw- staw, tojad - jad, wądoł - doł i t. d. zalecić je muszę do rozbioru naszym Językośledcom, jako istotne cząsteczki mowy, choć całkowitych słow nie stanowią, tylko się do nich przylepiają, ani się też mogą podciągnąć pod klassę Natrącakow, jako oddzielne i ukończone, choć nienakłoniebne słowa postacących, jakiemi są mi są, czy grammatyczne: ach, ej, niestety, bawej, chola, churra i t. po. czy rożnie dziwaczne, jakie często słyszymy w poufałym rozgoworze Osob, nałogową wstawkę do swego słowienia mieszających, np. terefere, farafamfa, lelom, polelom, i t. pp. osobistemi przysłowiami nazywane.

O ile jednak neologizmy Szumskiego utrzymane były w granicach zdrowego rozsądku, to nie można tego powiedzieć o całym ich zestawie u J. Przybylskiego [...].

Nomen substantivum proprium — samowłasne (s. 63), concretum — istotnik podzmysłownik, abstractum — umysłownik (s. 95); pronomen demonstrativum — zaimię wskazywalne (s. 262); verbum — głagoł, adverbium — okoliczniak, praepositio — przedzak, coniunctio — spajak, interiectio — natrącak.