terminów gramatycznych online
przypadek
Przypadek jest morfologiczną kategorią fleksyjną imion. Podstawową funkcją kategorii przypadka jest funkcja składniowa, polegająca na sygnalizowaniu związków syntaktycznych istniejących między składnikami wypowiedzenia.
Cytaty
Składni rządu słów wyłuszczenie do słównika raczéj jak do Grammatyki należy; ponieważ u Anglików przypadek się od przypadku nie różni, wyłączywszy niektóre zaimki, jak tylko przez przyimek; a stąd tyle można rachować przypadków, mówiąc ściśle, ile przyimków.
Uwaga. Co się tyczy używania przypadków: mnie i mi, mię i mnie, tobie i ci, ciebie i cię, onego, niego, jego i go: o tym będzie w Szykowni.
Zaimek odzowny (Pronomen relativum) zgadza się, co do przypadku (casus) z Słowem po nim następującem, a co do rodzaju i liczby, z swoim poprzedzającym Rzeczownikiem.
Kopczyński zaprowadził do języka i do ortografii wiele nawet rzeczy zupełnie nowych; [...] Kazał 6ty przypadek przymiotników rodzaju nijakiego kończyć na ém, nie na im; kazał pisać ramie, nie ramię.
Jakoż w przymiotnikach, w 6tym i w 7mym przypadku, język nasz nie wymagał koniecznie odróżnienia rodzaju nijakiego. W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.
Gramatycy angielscy wykazują trzy przypadki w swoim języku [...].
Resztę przypadków tworzą przez dodanie of do czwartego na drugi, to do tegoż na przypadek trzeci.
Istotniki ulegają następnie odmianom przez stawianie ich w mowie, bądź jednostkami, bądź wielością w rozmaite wyrazowe stosunki, — podobnie jak w rzeczywistości wszystkie przedmioty wedle swojego położenia naginają się pod wpływem innych. Takich różnych położeń, czyli przypadków skutkujących odmianę w wyrazach istotnikowych, tak w jednoskazie, jak w wieloskazie znajdziemy siedm, odpowiednich siedmiu głównym częściom mowy, które zaliczbować musiemy koleją w naczelnym kluczu usprawiedliwioną.
Jeżeli przy istotnikach i przymiotnikach utrzymać się dały łacińskie casus, przypadki, przez które, tamte części mowy przechodząc, zmieniają końcówkę; to przy sprawomianie persona, mimo najtwardszego konserwatyzmu żadną miarą zachowaną być nie może.
Przypatrując się rozwojowi odmian tego oddziału dosprawianów odmiennych, dojrzeć można w większéj części, bo wiele jest ułomnych, trzy przypadki połączone, jak u istotników, piąty, zawsze ze stosunnikiem. Piérwszy odpowiada przypadkowi mianującemu istotników […] Trzeci wreszcie jest ten, w którym dosprawian równa podobieństwo, albo daje podobieństwu piętno tożsamości, nazwiéjmy go równającym (coëquativus); — przybiera stosunniki: na, we, po, — np.: na wyż, w dłuż, po niemiecku.
Równający (przypadek) . Odmiana przysłówka przymiotniczego, trzeci jego przypadek.
[...] Każdą formę rzeczownika oznaczającą jeden s tych siedmiu stosunków, nazywámy skłonnikiem; stąd wypływá, że w naszym języku jest siedem skłonników w każdéj liczbie, które to skłonniki s kś. Kopczyńskim nazywámy jak następuje, lecz w jinnym porządku: 1. Mianownik, 2. Biernik, 3. Wołácz, 4. Miejscownik, 5. Dopełniácz, 6. Celownik, 7. Nárzędnik. Skłonniki te różniące się od siebie pospolicie swemi zakończeniami, które gramatyka łacińská wymieniá cáłkiem w jinnym porządku, nazwáł kś. Kopczyński w swej Gramatyce dlá Szkół Národowych przypádkami, skłánianie zaś samo przypadkowaniem [...].