terminów gramatycznych online
brzmienie twarde
Język: polski
- Alfabet. Wymawianie samogłosek. Wymawianie spółgłosek: Ryk/1850
- Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
- Imiesłów czasu terazniejszego czynny nierodzajowany (pisząc): Mroz/1822
- Nauka I. O wyrazach, zgłoskach i głoskach: Sier/1838
- Nauka II. O zamianie głosek jednych na drugie: Sier/1838
- Nauka o głoskach: Łaz/1861
- O głoskach: Mroz/1822
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
Cytaty
Dwa mi są znane środki, których użyto w piśmie przyjętém od Łacinników, aby odróżnić spółgłoskę miękką od twardej w tenczas, kiedy spółgłoska nie spływa na głoskę i:
a) albo o naturze społgłoski ostrzega przydane jej znamię. Takiemi znamionami są: linijka ostrzegająca w Hiszpańskiej pisowni o zmiękczeniu głoski n, mañana (maniana) niña (ninia), przekreślenie polskiej głoski ł, ostrzegające o jej brzmieniu twardem, na koniec kreska nad polską spółgłoską miękką [...].
Figury Cyryla Alfabetu ъ ь są oczywiście znamionami ostrzegaiącemi o twardem lub miękkiem brzmieniu spółgłoski; figury zaś tegoż Alfabetu я ю ѣ możnaby uważać jako złożone z litery i, która poprzedzającą spółgłoskę miękczy, i z samogłoski na którą zmiękczona społgłoska spływa.
Gdybyśmy więc zmiękczonej spółgłosce oddali jej twarde brzmienie, należałoby jej także oddać samogłoskę a; np. formując od czasu teraźniejszego skacze Imiesłów skacząc, gdybyśmy zmiękczonej głosce k, oddali jej brzmienie twarde; głoska ta przyciągnęłaby samogłoskę a , skaka-j-ąc.
Spółgłoska f, tak na końcu wyrazów, jako i we środku przed innemi spółgłoskami, zawsze ma twarde brzmienie.
Spółgłoski g, k, tak na końcu wyrazów, jako i we środku przed innemi spółgłoskami, zawsze mają twarde brzmienie.
Spółgłoski g, k, tak na końcu wyrazów, jako i we środku przed innemi spółgłoskami, zawsze mają twarde brzmienie; nie przybiérają więc nigdy nad sobą znamienia miękczącego, ale się miękczą zawsze przez następującą po sobie samogłoskę i, np. kruk dług, kruki długi.
W zbiegu zaś innych spółgłosek, chociaż się jedna z nich zmiękcza, druga zatrzymuje zwykle swoje twarde brzmienie np. blizna na bliznie, wyspa na wyspie, spać spię, dmę dmiesz, tnę tniesz, przyjazny przyjazni (ludzie).
X Ma dwa brzmienia, jedno twarde ks, drugie miękkie gz.
[...] Gdzie miękka spółgłoska przed inną spółgłoską lub na końcu słowa się znajduje, tam wyrzucona została miękka samogłoska lub starosławiańska miękka półsamogłoska [...], albo zlała się z poprzedzającą spółgłoską [...].W dzisiejszym języku nie jest to prawidło bez wyjątków, ponieważ im więcéj język się kształci, tém daléj odbiega od źródła swego, kształci się samodzielnie i mięknie stopniowo, [...]. Stąd to pochodzi, że i dziś niektóre twarde brzmienia przechodzą na miękkie, i dlatego to jedni je po dawnemu tj. twardo, drudzy zaś już miękko wymawiają [...].
[…] Jeżeli s tych dwu postaci má jedna oznaczać twarde w, druga zmiękczone w’, to zajiste mojim zdaniem przyzwojiciéjby było, dlá łacińskiego v zostawić brzmienie twarde […].
L 1. Spółgłoska przedniojęzykowa, podniebienna czyli miękka; odpowiednia jej twarda, czyli niepodniebienna jest ł. Co do natury swojej, l należy do brzmień, które nazywano dawniej płynnemi (l, r), dziś noszą one nazwę drgających. W staropolszczyźnie, przed wiekiem XVI-ym nie rozróżniano w piśmie l i ł; niekiedy miękkie l przed samogłoską wyrażano przez ly lub li (lyas, liud, dalyeko...). Od wieku XVI-go ustaliło się w piśmie i druku odróżnianie dwu tych spółgłosek, które do dziś ś. utrzymuje, tj. brzmienie miękkie l wyrażamy przez l, twarde zaś czyli niepodniebienne przez ł (daleko, łapa, stały, czoło).