Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas teraźniejszy praesens

Język: polski
EJP 1991, 39 Definicja współczesna

Czas jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Członem nienacechowanym w obrębie kategorii czasu jest cz. teraźniejszy (nieprzeszły), oznaczający najczęściej współczesność zdarzenia w stosunku do momentu mówienia lub in. momentu czasowego odniesienia wyznaczonego przez kontekst.

Cytaty

Teraźniejszy czás znaczy ákcyą dopiero się dziejącą, jáko to je chante, śpiewam [ʃpiewam].

Le tems présent, czás teraźniejszy.

Tryby oznajmującégo czas térazniéjszy. I am jestem Thou art jesteś He is jest We are jesteśmy You are jesteście They are

Czas térazniéjszy kładzie się czasem zamiast przeszłégo n.p. as she was going, he meets her, strips her, and ties her to a tree. Gdy ona szła, nadybał ją, złupił i uwiązał do drzewa. Oznaczając záś dzień abo godziny kładzie się zamiast przyszłégo n.p. I leave Paris next week wyjadę z Paryża przyszłégo tygodnia.

[...] Słowa dokonane nie mają czasu teraźniejszego, bo to z ich naturą zgodzić się nie może. Ony bowiem znaczą dokonanie rzeczy, a czas teraźniejszy wyraża rozpoczęcie, lub ciągnienie rozpoczętéj rzeczy […].

Czas teraźniejszy, jako nierozdzielny moment, jeden tylko jest, przeto téż i odmiany słowa, tę okoliczność wyrażające, jedne są zawsze. A gdy chcemy wyrazić częste lub ustawiczne bycie, czynienie, lub branie czego, mamy na to osobny gatunek słów, częstotliwemi zwanych, np. bywam, przesiaduję [...], albo nie mając takiego słowa, wyrażamy tę okoliczność przysłówkiem, lub innym jakim wyrazem, np. nigdy nie kłamię, często wątpię, wszystko rozstrzygam.

Czas teraźniejszy 1. Formuje się z trybu bezokolicznego poprzez odrzucenie znaku to, a dodanie zaimków osobistych, I, thou, he, she, it, we, i. t. d. Wszystkie jego osoby są podobne do trybu bezokolicznego, wyjąwszy drugą i trzecią liczby pojedyńczéj, z których druga przybiera st lub est, podobnie jak stopnie najwyższe, trzecia s lub es, podobnie i dla téj saméj przyczyny co rzeczowniki w liczbie mnogiéj. [...] Czas teraźniejszy wyraża istnienie lub działanie obecne.