Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas teraźniejszy praesens

Język: polski
EJP 1991, 39 Definicja współczesna

Czas jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Członem nienacechowanym w obrębie kategorii czasu jest cz. teraźniejszy (nieprzeszły), oznaczający najczęściej współczesność zdarzenia w stosunku do momentu mówienia lub in. momentu czasowego odniesienia wyznaczonego przez kontekst.

Cytaty

Il y a trois tems proprement dits: Présent. Ego amo, J'aime. Prétérit, ou Passé. Ego amavi, j'amai, et Futur, Ego amabo, j'aimerai.

[...]

Tempora (czasy) właściwie są trzy: praesens, teraźniejszy, v. g. Ego amo, ja kocham, praeteritum, przeszły v. g. Ego amavi, ja kochałem, i futurum przyszły v. g. Ego amabo, ja będę kochał.

Koniugacya jest odmienianie słow w ostatnich sylabach, przez sposoby i czasy. [...] Czasy te pięć: Teraźniejszy, przeszły niedoskonały, przeszły doskonały, przeszły więcej niż doskonały, i przyszły.

Czas teraźniejszy. L. P. Ja jestem, ty jesteś, on jest.

Sposob Roskazujący. Czas teraz: Bądź ty. Bądźcie wy.

Sposob nieskończony. Czas teraź: Mieć.

Czas Teraźniejszy Trybu Oznajmującego. Wyraża rzecz która się teraz staje.

[Verbum tempora] Praesens. [Słow czasy] Teraźniejszy.

Bytność, istnienie oraz działanie istot, przedmiotów i rzeczy zawiera się, po ludzku mówiąc, w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym, i dlatego właściwie są tylko te trzy czasy.

Czas teraźniejszy okazuje, co się teraz dzieje; np. kocham bliźniego.

Jak czas teraźń. lica niedokon.

Sp. łącz. czasu ter..

Sp. ozn. czasu teraźniej..

Cz. teraź..

Czas teraźniejszy wychodzi wprost ze sposobu rozkazującego, dobiérając trojakie znamiona: a, y, (i, é), [...] e, według trojakiéj odmiany.

Czas teraźniejszy 1. Formuje się z trybu bezokolicznego poprzez odrzucenie znaku to, a dodanie zaimków osobistych, I, thou, he, she, it, we, i. t. d. Wszystkie jego osoby są podobne do trybu bezokolicznego, wyjąwszy drugą i trzecią liczby pojedyńczéj, z których druga przybiera st lub est, podobnie jak stopnie najwyższe, trzecia s lub es, podobnie i dla téj saméj przyczyny co rzeczowniki w liczbie mnogiéj. [...] Czas teraźniejszy wyraża istnienie lub działanie obecne.

Łącznik być, w czasie teraz. tr. oz. wzięty, bywa niekiedy domyślny.

W rossyjskim języku słowo być oznaczające istnienie [...] (глагол быть [...]) w czasie teraźniejszym nie używa się w liczbie mnogiéj.

W rzeczownikach kończących się na unek i pochodzących od słów zakończonych w trybie bez. na ować a w cz. ter. na u-ję, pisać należy u nie zaś ó, np. rysunek (rysować, rysuję), stosunek (stosować, stosuję).