Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

ton

Język: polski
Geneza: łac. tonus 'napięcie, dźwięk' < gr. tónos
EJO 1999, 605 Definicja współczesna

Ton. 1. Typ akcentu, którego istotą są zmiany wysokości brzmienia sylaby. Przeciwstawia się akcentowi dynamicznemu, polegającemu na sile artykulacji [...]. Istniał np. w klasycznym jęz. grec. 2. Synonim intonacji.

Cytaty

W wymawianiu samogłosek trzeba także na ich ton uważać. Samogłoska u ma ton najniższy, i najwyższy. Samogłoski ą, ę, i samogłoski kréskowane powinny wydawać odpowiednie półtony.

I pięć takoż mamy [samogłosek] drugorzędnych posługujących dla pierwszych, które nie tworzą ani poczynają wyrazów, lecz tylko w środku i na końcu wyrazów posługują jako: ą, ę, é, ó, y. I dla tego zowią się one [samogłoskami] półtonowemi przez badaczów, z wyjątkiem ostatniej samogłoski y, z najgrubszym i najniższym tonem całkowitym między wszystkiemi powyższemi.

Podobnież dzieje się u nas z opisywaniem obszernem gęby, gardła języka i języczka, jaki ton gdzie te narzędzia wydają jak mówić trzeba, którą stronę pocisnąć lub rozdziawić trzeba i t. d.

Spółgłoski i ich podział. 1) dźwięczne: b w d z struny głosowe drgają, wydając pewien ton muzykalny, bezdźwięczne: p f t s struny głosowe nie drgają, słyszymy tylko szmery. 2) czyste: b, b', c, ć, cz itd. nosowe: m, m', n, ń. 3) twarde: b, p, m, f, [...] miękkie: b', p', m', f' [...].

Akcenty [...] Znaczenie wyrazu w wielu wypadkach zawisło od tonu, w jakim je wymawiamy, zależnie od naszego psychicznego stanu w danej chwili. Zdanie: „Ja cię nauczę”, może oznaczać zarówno obietnicę, jak i groźbę. Tu decyduje ton.