Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniunctio explanativa
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: explanativae, explanativus, explantativae
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)
  • Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
  • Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
  • Dodatek trzeci: Szum/1809

Cytaty

Gut/1669, s. 371-373

Wie viel sind Bedeutungen bey dem Fügeworte? Achte. I. Welche beydes die Wort und die Sache zusammen fügen. [Copulativae] als: y und / też auch / tákże. [...] II. Welche die Sache voneinander absondern / [Disjunctivae] sind unter andern diese: ábo entweder niż denn. III. Welche eine solche Rede setzen so der nechst vorhergehenden zuwider [Adversativae] Lecz / ále aber [...]. IV. Die jednigen welche eine Ursach bedeuten [Causales] sind folgende / alß: Abowiem / bowiem bo/ denn [...]. V. Die auß denen vorhergestzten Ursachen eine Schlußrede machen [Ratiocinativae] als: Záczym als /dla tego derowegen/ darumb. [...] VI. Die etwas nachlassen oder zugeben [Conceßivae seu Approbativae] das jenige was der vorhergehenden Red zuwider / als: wprawdzie in warheit/ warlich/ lubo wie wol / luboć to / ob wol. VII. Die das vorhergehende erklären (Explan[t]ativae) als: miánowićie vornemlich / zwłaszczá / osobliwie sonderlich / jákoto als / ná przykład zum Exempel/ ábo oder. VIII. Die eine Rede mit einem gewissen Beding aussagen [Conditionales] als: Jeśli jeżeli / wo / wo nicht / oprocż żeby es sey denn [...].

[Ile znaczeń ma spójnik? Osiem. I. spójniki, które łączą słowa i rzeczy.[Copulativae]: i, też, także. [...] II. Które oddzielają od siebie rzeczy [Disjunctivae] to m. in.: abo, niż. III. Które dają wypowiedź sprzeczną z poprzedzającą [Adversativae]: lecz, ale [...]. IV. Które wyrażają przyczynę [Causales], np.: abowiem, bowiem, bo [...]. V. Które z podanej wcześniej przyczyny robią konkluzję [Ratiocinativae], np.: zaczym, dlatego. [...] VI. Które ustępują lub przyznają racje temu, co stało w sprzeczności z wcześniejszą wypowiedzią [Conceßivae seu Approbativae], np.: wprawdzie, lubo, luboć to. VII. Które wyjaśniają wcześniej powiedziane (Explan[t]ativae), np.: mianowicie, zwłaszcza, osobliwie, jako to, na przykład, abo. VIII. Które przydają wypowiedzi pewien warunek [Conditionales], np. jeśli, oprócz żeby [...].]
Szum/1809, s. 34 (33-34)

Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:

1) Początkowe (praepositivae), [...].

2) Środkowe (postpositivae), [...].

8) Wykładne (explanativae), np. to jest, że tak rzekę, na przykład, jako to.

Szum/1809, s. 232

Wykładny, explanativus.

Powiązane terminy