Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniunctio spójnik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: coniunctiones, conju[n]ctio, conjunctio
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Bart/1544 , t. VI, s. 342

ZŁĄCZENIE [...] – gram. coniunctio złączenie, copulativa złączająca R h3v (md); spojenie, złączenie coniunctio est quedam pars orationis indec<linabilis> R h3v; Spojenie, złączenie coniunctio RN (wykl. przednia); wypełniające złączenie expletiva coniunctio R X5 v (md).

DonCul/1560, s. [76] Definicja

Coniunctio quid est? Pars oriationis annectens ordinansque sententiam. Coniunctioni quot accidunt? Tria. Quae? Potestas, figura, et Ordo.

Coniunctio Uwiąská ábo złączenie, iż sentencją porząd postánawia.

DonCul/1560, s. [76] Definicja

Unde dicitur coniunctio? A coniungendo, quod coniungat elocutionem. Nam si quis dicat, Ego tu eamus, diffidet locutio, si interpono et dicens: Ego et tu eamus, inicipit cohaerere.

[Dlaczego mówi się "spójnik"? Od spajania, ponieważ spaja wypowiedzenie. Jeżeli bowiem ktoś powiedziałby "Ja ty idźmy", wypowiedź nie byłaby spójna, [lecz] jeśli wkładam "i", mówiąc "Ja i ty idźmy", wypowiedź zaczyna być spójna.]
Mora/1592, s. 268 R6v [272] Definicja

Quid est Coniunctio? Est vox id est pars Orationis, connectens [id est Ordinans,] tam Verba, quam sententias, [Tá cząstká mowy Coniunctio, złącza wespoł słowá i mowę álbo sentencją. Ut, Furor iraque mentem praecipitant, [popędliwość á gniew rozum záślepiáją.].

Don/1595, s. [3]

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię, Namiástek, Słowo, Przysłowie, Uczesnik, Złączenie, Przekłádánie, Wdánie.

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.dž

Vol/1612, s. [80]

In adverbio, conjunctione, et interiectione nihil quod videam observandum occurrit, praeter significationem.

Kn/1621, s. 1

Á subtelnego, á, rozmaicie tákże używamy, czytaj niżej. A Polonicum exile et subtile est Coniunctio, Adverbium, et aliquando Interiectio.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 169 Definicja

Coniunctio, pars orationis apud Grammaticos Priscian. Carisi. nectens vel ordinans dictiones. ὁ σύνδεσμος [ho sýndesmos].

Men/1649, s. 65

Coniunctioni Latinae cum respondet quidem Polonica gdy, sed ea in Polonicis semper indicativum postulat.

Don/1649, s. [5]

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium: Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imie/ Namiestnik/ Słowo/ Przysłowie: Uczestnik/ Złącz[á]nie / Przekłádánie / Wdánie.

Don/1649, s. [52] Definicja

Coniunctio quid est? Pars orationis annectens ordinansque sententiam.

Złączenie co jest? Część mowy złączájąc i rządząc zupełność. Coniunctioni quot accidunt: Tria. Quae? Potestas, figura, et ordo.

Złączeniu wiele przypada? Troje. Ktore? Moc/ wyobráżenie/ i rząd.

Sty/1675, s. 168 Definicja

DE CONIUNCTIONE. O złączániu.

Coniunctio jest cząstká, ktora insze części mowy pospołu złącza, jáko to złączájące. Ancora jeszcze [...].

Woy/1690, s. 5

Expositis, quae ad literarum affectiones pertinere videbantur, ad dictiones ipsas seu partes Orationis progredimur. Sunt autem ut apud Latinos, ita apud Polonos, octo: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Praepositio, , Adverbium, Interiectio, Coniunctio.

Duch/1699, s. 31 (31-32)

O Częściách Dyszkursu. [...]

Wszystek dyszkurs jest komponowány z dziewiąci części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imię, Namięstnistwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya, lub Przekładánie, Konjunkcya, lub Złączánie, Interjekcya, lub Wtrącenie.

[l'Article], Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l'Adverbe, la Préposition, la Conjonction, l'Interjection.

Cell/1725, s. 2

Słowá, łácińskiego Języká (Partes Orationis) są Ośmiorákiego rodzáju: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Coniunctio, Interiectio.

Cell/1725, s. 105 Definicja

Coniunctiones, złączáją Cząstki mowy ták pojedyncze słowká, jáko też Commata i periodos, jedne z drugiemi. A te są rozmáitego gátunku.

Dąb/1759, s. 37 (37-38)

Wszystek dyskurs jest komponowany z dziewiąciu części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imie, Namiestnictwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya lub Przekładanie, Konjunkcya lub złączenie, Interjekcya lub Wtrącenie.

Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l' Adverbe, le Preposition, la Conjonction, l'Interjection.

SzyGram/1767 , s. 7

Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.

Fook/1768, s. 140 (139-140) Definicja

Des Conjonctions. La Conjonction est une Particule indéclinable, qui lie, et rend l'ordre au discours.

[...]

De Coniunctionibus. Koniunkcja jest do partykuła niedeklinująca się, ktora łączy, i czyni porządek w mowie.

SzyPocz/1770, s. 4 (4-5)

Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen, jest nazwisko jakiej rzeczy, np: Niebo. II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio, co łączy słowa z słowami lub sens z sensem, np: chociaż, przecie, bowiem, ale. VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio [...].

Lub/1778, s. 13

Wszystkie Rossyjskie rzeczenia dzielą się na ośm części, i do nich się odnoszą, które są: Imie (Nomen), Zaimek (Pronomen), Słowo (Verbum), Uczesnictwo (Participium), Przysłowie (Adverbium), Przekładanie (Praepositio), Łączenie (Coniunctio), Międzymiot (Interiectio).

Mon/1780, s. 155

Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.

Don/1795, s. [24] Definicja

Conjunctio quid est? Złączénie co jest? Par[s] orationis indeclinabilis, Część mowy niestaczająca się, conjugens, vel etiam disjungens, złączające albo też rozłączające, voce[s] aut sententias, słowa, albo sentencje, ùt sed, sivè, jako ale, lubo.

Szum/1809, s. 31

Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:

Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! biada! o Boże! o Nieba! Cyt! hopsa! hejda!

IIga: Spojnik (Conjunctio) np. jeśli, że, i, gdy, i t. d.

Prz/1816, s. 101

Conjunctio (Bindwort) Spajak.

SkorM/1816, s. 38

Spójnik (conjunctio)

Gddk/1816, s. [218]

Conju[n]ctio. Spojnik.

Morz/1857, s. 50-51 Definicja

Wszystkie istności wedle powyższego wykładu słowem naznaczone: istotniki, przymiotniki, sprawomiany, dosprawiany, stosunniki, mogą stawiać się pojęciu człowieka, nie tylko same z osobna, lecz i w złączeniach z innemi swego rodzaju, albo w złączeniach różnorodnych rodzajów; — potrzeba więc było mowie jeszcze jednego wiązadła spajającego wyrazy w całość systematyczną, dla należytego obrazowania myśli — i otrzymała takowe. A to była szósta doba tworzenia, — rodzaj zaś tych nazwań przezwiéjmy spójnikiem, (conjunctio).

Mał/1863, s. 51

Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych części mowy.

  1. rzeczowniki (substantiva), [...]
  2. spójniki (conjunctio).
Mał/1863, s. 256

§. 555. Spójnikami (conjunctio) nazywamy partykuły, za pomocą których jedno zdanie z drugiém wiążemy. Spójnik łączy także i pojedyncze wyrazy ze sobą (w zdaniach ściągniętych), np. człowiek sądzi, a Bóg rządzi; — niebo i ziemia przeminą,a słowa moje nie przeminą.

Mał/1879, t. I, s. 160

Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY. [...]

  1. przyimki (praepositio),
  2. spójniki (conjunctio),
  3. wykrzykniki (interjectio).
Mał/1879, t. II, s. 330

§. 555. SPÓJNIKAMI (conjunctio) nazywamy partykuły, za pomocą których jedno zdanie z drugiém wiążemy. Spójnik łączy także i pojedyncze wyrazy ze sobą (w zdaniach ściągniętych), np. Człowiek sądzi, a Bóg rządzi. Niebo i ziemia przeminą, lecz słowa moje nie przeminą.

Gaert/1927, s. 78

Coniunctio, p. wyrazy II.

Gaert/1927, s. 100

★Spójniki (coniunctiones) - wyrazy łączące części zdania pojedynczego lub złożonego.

Gaert/1927, s. 105

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale); [...] B. Wyrazy ★niesamodzielne: 1) ★przyimek (praeposito); 2) ★spójnik (coniunctio); 3) ★wyrazki, ★partykuły.

Powiązane terminy