zakończka

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Prz/1816
• Desz/1846
• Kor/1961

W Przystępie do Śpiewów Homera i Kwinta przyrzekłem był prawoświatłym Rodakom umieścić pod osobną Rubryką mojego Staroświatniczego Klucza obszerną Rozprawę o Polszczyznie, bo mając nieutłumiebne przekonanie o prawocie i obfitości źródeł mojej mowy macierzystej, tudzież o foremnościach jey nakłoniebnych cząstek, tak w słowieniu jak w piśmieniu, sądziłem moją powinnością wytłomaczyć się z Piśmienniczej wolności, jakiej w moich dziełach, a mianowicie w niniejszych, Przekładaniach i Wyjaśnieniach, tu i owdzie użyłem czy szczepiąc niektóre wyrazy nowe, ale tak nowe, iż te od wieków w nasionach Słowiańszczyzny tkwiły i tylko doby do rozwinięcia się oczekiwały, a wydobyte z właściwych sobie pierwakow (ex radicibus) i w każdyj zakończce do ojczystych form odnoszone, odpowiadają zupełnie znaczeniu wyrazów Greckich, jakie Homer lub Kwint w swoich Śpiewach utworzyli, i tak zupełnie są zrozumiebnemi z brzmienia na ucho i z wrażenia na czucie Polakow, choć dawnij w Polszczę nie słyszane, jak tamte Homerowskie lub Kwintowskie zstały się na ucho i czucie Greków swojskiemi, choć przed swojem zjawieniem niebyły liczone w poczecie słów Greckich;

Czy odrzucając lub poprawiając rozmaite wyrazy już przydawniejsze, a dobrą wiarą u nas rozpowszechnione, które, choć w uściech Owłaścian i Stoliczan śmiało są powtarzane, zdawały mi się w składunku lub w wywodzie, w nakłonach lub w zakończkach, w miejscowości lub w przenośni, albo z rodowitością Słowiańskich Głagolin, albo z duchem znanych mi martwych i żywych Języków nie dość zgodnemi.

Odmiany dzisiéjsze np. trzydziestu, cztérdziestom i dla tego złe: że zakończką swoją powtarzają odmiany wyrazu sto.

Ostatnie zakończki słów mogą być odrywane i przenoszone do zaimków sposobem wskazanym pod czasem przeszłym np. jam miał, ła, ło, tyś mógł, ła, ło [...]

O ile jednak neologizmy Szumskiego utrzymane były w granicach zdrowego rozsądku, to nie można tego powiedzieć o całym ich zestawie u J. Przybylskiego [...].

Etymologia — wywodnia: terminatio — zakończka, verbum simplex — pojedyncze (s. 27), compositum — składunkowe, składowe, gradus positivus — równoległy, comparativus — porównywalny (s. 127), superlativus — nadwynoszalny.