Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

terminatio

Hasło w cytatach: terminaciones, termĭnātio, terminationes
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

SYLABA gram. kończone sylaby terminaciones R J1 (mp) (por. litery kończone littere terminales, ut a.p.S. etc. R J1 (mp; av. terminaciones)). Zob. LITERA, KOŃCZONY.

Quot sunt terminationes positivi? Quinque. Er, is, us, ns, x, ut niger, fortis, albus, sapies, foelix.

Quid est terminatio? Est ultima syllaba alicuius dictionis.

[Co to jest zakończenie? To ostatnia sylaba jakiegoś słowa.]

Inclinamentum, ti, pro declinatu, vel derivatione, vel terminatione, apud Gellium inusitatum.

Masculini generis terminationes exequemur, sic tamen, ut ipsi usui et exercitationi, quae plurimum in omni arte potest, suas partes relinquamus.

Quae est prima Species? Alia adiectiva moventur per tria genera, et per tres terminationes: Ut hic albus, haec alba, hoc album. ten biały, tá biała, to białe.

[Jaka jest pierwsza "species"? Pewne przymiotniki odmieniają się przez trzy rodzaje i przez trzy zakończenia, jak "albus" ('biały'), "alba" ('biała'), "album" ('białe').]

Pierwsze staczánie wiele liter kończonych ma? Dwie. Ktore? i wiele ma kończonych sylab? Trzy. Ktore ty syláby. Ukaż to przykłádem, jáko skłádácz, jáko Eneasz, jáko Anchises.

PRima declinatio quod literas terminales habet? Duas. Quas? a et s. Quod terminationes? Tres. Quas? a, as, es, Da exemplum, a ut Poeta, as ut Aeneas, es ut Anchises.

Adiectiva quidem nomina moventur per tria genera et tres terminationes.

Nempe ein, movet Adjectiva per tria genera et tres terminationes. Sed articuli der, die, das, non movet Nomina.

Koniec, Finis, [...] Termĭnātio Cicer. Aliâs aliâ terminatione concluditur ordo verborum. ἡ κατάληξις, [καταλήξ]εως [hē katálēxis, katalḗxeōs]. ἡ λῆξις, [λήξ]εως [hē lêxis, lḗxeōs].

Terminatio est Imperativi Dualis primae personae. Graeci carens prima duali Imperativi, & nos tertia. Latini dualem numerum in Verbis penitus nullum habent. Podźwá. Eamus nos duo. Siądźwá. Sedeamus nos duo. siądźmy de pluribus vel omnibus. Utuntur tamen etiam Poloni plurali pro duali.

Terminationes Nominum priscae. A primae priscis in Es quintae. Effigies, effigia. Plaut. Planitia. Caesar. Amicities, avarities, desidies, notities. Lucret.

Terminàtione etiam abundant et variant Verba apud priscos. v. Coniugatio suprà, et infrà Verba.

Cetera nomina, cuius sint generis, ex terminatione dignoscuntur.

PRima declinatio quod literas terminales habet? Duas. Quas? a et s. Quod terminationes? Tres. Quas? a, as, es, Da exemplum, a ut Poeta, as ut Aeneas, es ut Anchises.

Pierwsze staczánie wiele liter kończonych ma? Dwie. Ktore? i wiele ma konczonych sylab? Trzy. Ktore ty syláby. Ukaż to przykłádem/ jáko skłádácz/ jáko Eneasz/ jáko Anchises.

Die Zeitwandelung, Wie viel Zeitwandelungen sind bey den Pohlen? Drey, weil alle Polnische Zeitwörter nur drei Endungen (Terminationes) haben.

[Koniugacja. Ile jest w polszczyźnie koniugacji? Trzy, bo wszystkie polskie czasowniki mają trzy końcówki.]

Durch drey Geschlechter [Genera] und drey Endungen/ [Terminationes].

[Przez trzy rodzaje i trzy końcówki.]

Die Entsprüngliche Zeitwörter sind auch Zweyerley. 1. Die Anfahende / Inchoativa genand / (derer gar wenig sind) gehen auf ieję aus / als: Siwieję ich werde grau / Grubieję ich werde grob [...]. 2. Die jenigen welche Frequentativa genannt werden/ und eine Hefftigkeit und Stetigkeit anzeigen / derer bestendige Endung [Terminatio] gehet auff ein am auß / und wird durch das Deutsche Wörtlein (Pfleget) am füglichsten erkläret / als: Jadam von Jem ich pflege zu essen / Bywam ich pflegen zu sein.

[Czasowniki pochodne są dwojakie: 1. inchoatywne (których jest mało) kończą się na /ieję, np. siwieję, grubieję [...]. Czasowniki frekwentatywne, które oznaczają intensywność i stałość i które kończą się na -am i w języku niemieckim najlepiej wyjaśnić je użyciem słówka "pfleget" (zwykł, ma w zwyczaju, np. jadam od jem, bywam. ]

Omne adiectivum, sive sit Nominale, sive Pronominale (excepto ktoś quispiam & nikt nequis), sive Participiale, movetur apud nos in singulari numero (in plurali enim duo tantum genera habemus videlicet masc. & neut.) per tria genera et tres terminationes hoc modo: dobry, dobra, dobre, trzeci, trzecia, trzecie, który, która, które, śpiący, śpiąca, śpiące, pisany, pisana, pisane, & c.

Drugie Terminationes, álbo zákończenia ná ER, IR, UR, idą podług tej, ná US, to jest; máją in Gen. I. in Dat. O. i dla tego niepotrzebują nowego Paradigma ále máją być declinowáne, jáko Dominus nieprzykładájąc, tylko in Vocativo E.

Quae Verba Impersonalia regunt Ablativum cum prsepositione a vel ab ? Illa quae Passivam terminationem habent, ut: A me servitur DEO. Ab agricola aratur terra.

Owszem własność Rossyjskiego języka unika tęskliwej litery И. gdy ta z kończenia słow sposobu nieskończonego (ex terminatione verborum modi infinitivi) i z drugiej osoby małej liczby dawno wytrącona, i zamiast писати, pisać [...] zażywają, писать.

Prima Declinatio quot habet Terminationes? pierwsze staczanie wiele ma końcowych syllab? quinque, pięć, a, ùt Poeta, jako Wierszopisz, e, ùt Pentecoste, jako Swiątki, as, ùt Thomas, jako Tomasz, es, ùt Palatinides, jako Wojewodzic, am, ùt Adam, jako Adam.

Die polnische Sprache hat keine Adiectiva immobilia oder unius terminationis wie die Lateinische, sondern alle sind trium terminationum, oder haben drey Endungen.

[W języku polskim nie występują Adiectiva immobilia lub unius terminationis jak w łacinie, tylko wszystkie są trium terminationum lub mają trzy końcówki.]

W każdéj zatem odmianie czyli formie rozróżniać należy zakończenie (terminatio, Endung), które jako cecha rodzaju, liczby, przypadku, czasu itd., w każdéj też formie coraz jest inne; i źródłosłów, który jest nieruchomy.

Możnaby więc postać każdego słowa języków indoeuropejskich ująć formułką Rxst, w której R pierwiastek (radix), x zmianę pierwiastka, s przyrostek (suffixum), a t końcówkę (terminatio) oznacza.