Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas przeszły praeteritum, nie tylko lm.

Język: polski
EJP 1991, 39-40 Definicja współczesna

Czas jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Cz. przeszły oznacza akcję uprzednią w stosunku do momentu mówienia.

Cytaty

Rodzajow mają słowa przeszłych czasow trzy: Męski (Masculinum) былъ писалъ, był pisał, Białogłowski (Femininum) [...], Srzedni (Neutrum) было писало było pisało.

[ Родовъ имѣютъ глаголы прошедшихъ временъ три; мужескїй, билъ, писалъ; женскїй, била, писала, среднїй, било, писало. Łomonosow, 1757, § 268.]

Wszystkie przeszłe czasy w Białogłowskim rodzaju przemieniają Ъ. na А. w śrzednim na О. w wielkiej liczbie na И; [...] утихъ ucichł, утихла ucichła, утихло ucichło, утихли ucichli.

Czas [...] Prze: бывшій Bywszy. Przy: будущій Mający bydź.

Czas [...] Przeszły. бывъ albo бывши Bywszy, gdy był.

Czasów jest:

1) w trybie oznajmującym cztery, to jest: [czas] teraźniejszy (Praesens), np. znam; [czas] przeszły (Preteritum), np. znałem; [czas] zaprzeszły (Plusquamperfectum), np. zna­łem był, i [czas] przyszły (Futurum), np. będę znał albo znać będę i t. d.

Czas przeszły formuje się zawsze z trybu bezokolicznego, a to we wszystkich czterech regularnych formach, przez zamianę ć na łem, np. znać, zna­łem; mowić, mowiłem; uczyć, uczyłem.

Czas prz: Pisywałbym, pisywalibyśmy i t. d.

W słowach kończących się na ąć, często w liczbie mnogiej czasu przeszł. ginie syllaba ną.

Przeszły, praeteritus.

Stosownie do tego, w jakim czasie odbywa się czynność wyrażona słowem, rozróżniamy odpowiednie formy czasowe, a mianowicie w dzisiejszej polszczyźnie mamy: czas teraźniejszy, przeszły, zaprzeszły (o ile czynność odbyła się przed inną przeszłą) i czas przyszły.