terminów gramatycznych online
czas zaprzeszły
Czas zaprzeszły (plusquamperfectum) tworzono w stpol. przez dodanie form cz. prze. od słowa posiłkowego być do formy na -ł danego czasownika, odmienianej przez liczby i rodzaje [...] albo przez dodanie osobowych form słowa posiłkowego w cz. prze. do form cz. prze. podstawowego czasownika [...]. Cz. zaprze. wyrażał albo czynność dawno minioną, albo wcześniejszą od innej czynności przeszłej [...]. Dziś można użyć cz. zaprze. [...] w celach stylistycznych, ale z jęz. mówionego wyszedł on zupełnie z użycia.
Cytaty
Czas zaprzeszły I had had miałem był; i daléj jak czas przeszły niezłożóny dodając had.
Czas zaprzeszły I had been i t.d. czasując czas przeszły niezłożony słowa posiłkowégo, i dodając Imiesłów.
Za Przeszły Czas. J'avois donné, dałem dawno.
Czas Zaprzeszły. Wyraża rzecz dwojako przeszłą; to jest nie tylko przeszłą względem siebie, lecz i względem drugiej także przeszłej; na przykład: Je m'étois levé, lorsque vous êtes venu chez moi; Jużem był wstał, gdyś przyszedł do mnie.
[Verbum tempora] Plusquam perfectum. [Słow czasy] Zaprzeszły.
Czas zaprzeszły różni się od przeszłego tylko dawniéjszym bytem [...].
Słowa nieosobowe rzadko są używane w czasie zaprzeszłym […].
Stąd wynika, że gdy z pomiędzy dwóch czynności przeszłych, jedna wprzód się wykonywa niż druga, natenczas piérwsza z nich w polskim języku dostatecznie wyraża się czasem przeszłym dokonanym. W innych językach jest na to oddzielna słów forma, zwana czasem zaprzeszłym.
Za tym nieustannym chwil przepływem, za tym strumieniem biegnącego czasu, jest cichy zbiorownik dawniéj ubiegłego, w wiecznym spoczynku zostające łożysko, tak zwany czas zaprzeszły, który właściwiéj jest nazwać dawnym. Ten zdaje się być najpóźniejszym wyrobem słowa, bo téż myśl badawcza dopiéro po tamtych, jakby w jednéj wiązce razem będących, zapuściła się w głębie dawnych zabytków przeszłości.
Czas dawny .... Czas zaprzeszły.
Może się także zdarzyć, że czynność jaká przeszłá odbyła się bardzo dáwno lub już przed jinną czynnością także przeszłą; formę słowa oznaczającą takową czynność przeszłą nazywámy czasem zaprzeszłym, który może być niedokonanym lub dokonanym […].