terminów gramatycznych online
czas zaprzeszły
Czas zaprzeszły (plusquamperfectum) tworzono w stpol. przez dodanie form cz. prze. od słowa posiłkowego być do formy na -ł danego czasownika, odmienianej przez liczby i rodzaje [...] albo przez dodanie osobowych form słowa posiłkowego w cz. prze. do form cz. prze. podstawowego czasownika [...]. Cz. zaprze. wyrażał albo czynność dawno minioną, albo wcześniejszą od innej czynności przeszłej [...]. Dziś można użyć cz. zaprze. [...] w celach stylistycznych, ale z jęz. mówionego wyszedł on zupełnie z użycia.
Cytaty
Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały. T. praeteritum plusquam perfectum. Czas przeszły więcej jak doskonały, albo krocej, Czas za-przeszły. Tempus futurum. Czas przyszły.
Czas zaprzeszły I had had miałem był; i daléj jak czas przeszły niezłożóny dodając had.
Czas zaprzeszły I had been i t.d. czasując czas przeszły niezłożony słowa posiłkowégo, i dodając Imiesłów.
Czas zaprzeszły różni się od przeszłego tylko dawniéjszym bytem [...].
Za tym nieustannym chwil przepływem, za tym strumieniem biegnącego czasu, jest cichy zbiorownik dawniéj ubiegłego, w wiecznym spoczynku zostające łożysko, tak zwany czas zaprzeszły, który właściwiéj jest nazwać dawnym. Ten zdaje się być najpóźniejszym wyrobem słowa, bo téż myśl badawcza dopiéro po tamtych, jakby w jednéj wiązce razem będących, zapuściła się w głębie dawnych zabytków przeszłości.
Czas dawny .... Czas zaprzeszły.
Może się także zdarzyć, że czynność jaká przeszłá odbyła się bardzo dáwno lub już przed jinną czynnością także przeszłą; formę słowa oznaczającą takową czynność przeszłą nazywámy czasem zaprzeszłym, który może być niedokonanym lub dokonanym […].
Oprócz tych trzech czasów, możemy wyrazić jeszcze tak zwany czas zaprzeszły, wyrażający czynność jeszcze dawniejszą od przeszłéj; np.: Lew zjadł był wołu; strach dokoła powstał niezmierny, bo wół był mierny (Kras.) w przykładzie tym, forma: zjadł był jest właśnie owym czasem zaprzeszłym, gdyż wyraża istotnie czynność wcześniej odbytą aniżeli tamte drugie, także już przeszłe czynności (powstał,— był wierny). Ale czasu tego rzadko używamy; zwykle zastępujemy go czasem przeszłym.
Czas zaprzeszły: { a) niedokon: mówiłem był b) częstotl: mawiałem był (bywało mawiałem) dokon: zmówiłem był.