terminów gramatycznych online
czas zaprzeszły
Czas zaprzeszły (plusquamperfectum) tworzono w stpol. przez dodanie form cz. prze. od słowa posiłkowego być do formy na -ł danego czasownika, odmienianej przez liczby i rodzaje [...] albo przez dodanie osobowych form słowa posiłkowego w cz. prze. do form cz. prze. podstawowego czasownika [...]. Cz. zaprze. wyrażał albo czynność dawno minioną, albo wcześniejszą od innej czynności przeszłej [...]. Dziś można użyć cz. zaprze. [...] w celach stylistycznych, ale z jęz. mówionego wyszedł on zupełnie z użycia.
Cytaty
Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały. T. praeteritum plusquam perfectum. Czas przeszły więcej jak doskonały, albo krocej, Czas za-przeszły. Tempus futurum. Czas przyszły.
Czas zaprzeszły I had had miałem był; i daléj jak czas przeszły niezłożóny dodając had.
Czas zaprzeszły I had been i t.d. czasując czas przeszły niezłożony słowa posiłkowégo, i dodając Imiesłów.
Do czasy przeszłego należy czas zaprzeszły, który wyraża, iż coś się piérwéj działo lub stało, nim co innego zaszło; np. Czytałem był książkę, zanim brat przyszedł.
Zamiast czasów zaprzeszłych kładziemy króciéj przeszłe; np. Gdy Leszek Biały Haliczanów, ziemię polską najéżdżających, pod Zawichostem poraził (był), od narodu na trzon zaproszonym został.
Czas [...] zaprzesz..
Trzy są główne czasy; teraźniejszy, przeszły i przyszły i dwa podrzędne, przeszły nieokreślny i zaprzeszły. Z tych dwa tylko pierwsze są nieskładane, inne tworzą się zapomocą słów posiłkowych.
Czas zaprzeszły 1. Formuje się dodając imiesłów czasu przeszłego do każdéj osoby czasu przeszłego słowa posiłkowego to have: I had consented, zezwoliłem był. Czas ten oznacza tę z dwóch przeszłych czynności, która poprzedziła drugą.
Czas zaprzeszły. I could (might) have had, mogłem był mieć, We could (might) have had, mogliśmy byli mieć. i t. d.
Stąd wynika, że gdy z pomiędzy dwóch czynności przeszłych, jedna wprzód się wykonywa niż druga, natenczas piérwsza z nich w polskim języku dostatecznie wyraża się czasem przeszłym dokonanym. W innych językach jest na to oddzielna słów forma, zwana czasem zaprzeszłym.
[…] Czas zaprzeszły wyraża, iż z dwóch czynności (stanów) uskutecznionych, jedna wprzód się skończyła, niż druga. Ten czas wyrażamy przez czas przeszły ze słowem był, a, o, byli, ły […].
Czasowniki, oznaczające czynność przeszłą, która się odbyła przed inną czynnością przeszłą, położone są w czasie zaprzeszłym.