Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

słowo złożone czasownik złożony, derywowany

Język: polski
Geneza: por. ros. глаголы сложенные (Łomonosow § 265 )

Cytaty

Słowa (verba) rozdzielają się na Pierwiastkowe i Pochodzące. Pierwiastkowe od żadnej innej części mowy nie pochodzą, знаю znam, иду idę. Pochodzące rodzą się. 1.) z imion: странствую pielgrzymuję; 2) z Zaimkow [...], 3.) z Przysłowiow [...], 4.) z Międzymiotów: охаю stękam, wzdycham. Pierwiastkowe i pochodzące słowa są proste, albo złożone. Proste same przez się stają się bez przyłożenia iakiej kolwiek innej części mowy; даю daję, ставаю stawię. Złożone stają się, 1.) z Imienia i słowa: благодарю dziękuje. 2.) z Zaimka i słowa: своеволствую swywolę [...] 7.) z Przekładania, imienia i słowa: обоготворю Bogiem czynię.

Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych. Od prostych. 1.) Terazniejszy (Praesens): трясу trzęsę [...] 2.) Przeszły niedoskonały (Praeteritum imperfectum): трясъ trząsł [...] 3.) Przeszły jednokrotny (Praeteritum unicum): тряхнулъ trząsnął [...] 4.) Dawno przeszły pierwszy (Plusquam perfectum primum): тряхивалъ trząsywał [...] 5.) Dawno przeszły wtóry (Plusquam perfectum secundum): бывало трясъ bywało trząsł [...] 6.) Dawno przeszły trzeci (Plusquam perfectum tertium): бывало трясывалъ [...] trząsywał [...] 7.) Przyszły niedoskonały (Futurum imperfectum): буду трасти będę trząsł, стану бросать [...] zacznę ciskać [...] 8.) Przyszły jednokrotny (Futurum unicum): тряхну trząsnę [...] Od złożonych. 9.) Przeszły doskonały (Praeteritum perfectum) na przykł: написалъ napisał, od пишу piszę; 10.) Przyszły doskonały (10. Futurum perfectum): напишу napiszę.

[Временъ имѣютъ Россїйскїе глаголы десять: осмь отъ простыхъ, да два отъ сложенныхъ; отъ простыхъ, 1) настоящее, трясу, глотаю, бросаю, плещу, 2) прошедшее неопредѣленное: трясъ, глоталъ, бросалъ, плескалъ; 3) прошедшее однократное: тряхнулъ, глонулъ, бросилъ, плеснулъ; 4) давно прошедшее первое; тряхивалъ, глатывалъ, брасывалъ, плескивалъ; 5) давно прошедшее второе: бывало трясъ, бывало глоталъ, бросалъ, плескалъ; 6) давно прошедшее третїе: бывало трясывалъ, глатывалъ, брасывалъ, плескивалъ, 7) будущее неопредѣленное: буду трясти; стану глотать, бросать, плескать, 8) будущее однократное; тряхну, глону, брошу, плесну. Отъ сложенныхъ, 9) прошедшее совершенное, напр: написалъ отъ пишу; 10) будущее совершенное: напишу. Łomonosow, 1757, § 263. ]

Przeszły doskonały mają proste słowa od swoich złożonych, na przykład. Хвалю chwalę, похвалилъ pochwalił, od похваляю pochwalam.

Ztąd dzielą się złożone słowa (Verba) na stałe (constantia) i przechodzące (transitovia). Stałe zostają się zawsze w jednym sprzężeniu, we wszystkich czasach. Przechodzące będąc w terazniejszym czasie pierwszego sprzężenia, w przyszłym są wtórego.

Ztąd się pokazuie. 1.) Ze przeszły niedoskonały złożonych słów pochodzi od dawno przeszłych prostych.

Słowa złożone są te, które się z dwu lub więcéj wyrazów składają, np. przedawać, zapisać, wgryźć i t. d.

Słowa złożone formują się tym sposobem, że słowom niezłożonym czyli pojedynczym piérwotnym lub pochodnym, teraz używanym lub przestarzałym, bez odmiany ich głosek końcowych, przydają się od początku wyrazy nieodmienne, pojedyncze lub złożone, osobno używane, lub nieużywane, np. błogosławić, całopalić, zapytać, rozbić [...] (od: błogo-sławić, cało-palić, za-pytać, roz-bić).

Słowa złożone są dwojakie: złożone piérwotne, np. zabrać (od: brać), złożone pochodne, np. zabierać, (od: bierać, brać).