terminów gramatycznych online
słowo złożone czasownik złożony, derywowany
Geneza: por. ros. глаголы сложенные (Łomonosow § 265 )
Cytaty
Przywara jest kadencyi, gdy jedno słowo będzie pojedyncze; drugie z niego złożone, lub oboje składające się z trzeciego, jak: daję, rozdaję; dostępuję ustępuję.
Przeciwnie, gdy nie jest słowo składane, albo złożone z takiego, ktore się zaczyna na s, to się pisze przez s, chyba, żeby się razem wymawiało i z i s, oboje pisać potrzeba, np. rosnę, roskazuję, rozstawiam, rozsyłam, rozstępuję się etc.
Słowa (verba) rozdzielają się na Pierwiastkowe i Pochodzące. Pierwiastkowe od żadnej innej części mowy nie pochodzą, знаю znam, иду idę. Pochodzące rodzą się. 1.) z imion: странствую pielgrzymuję; 2) z Zaimkow [...], 3.) z Przysłowiow [...], 4.) z Międzymiotów: охаю stękam, wzdycham. Pierwiastkowe i pochodzące słowa są proste, albo złożone. Proste same przez się stają się bez przyłożenia iakiej kolwiek innej części mowy; даю daję, ставаю stawię. Złożone stają się, 1.) z Imienia i słowa: благодарю dziękuje. 2.) z Zaimka i słowa: своеволствую swywolę [...] 7.) z Przekładania, imienia i słowa: обоготворю Bogiem czynię.
Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych. Od prostych. 1.) Terazniejszy (Praesens): трясу trzęsę [...] 2.) Przeszły niedoskonały (Praeteritum imperfectum): трясъ trząsł [...] 3.) Przeszły jednokrotny (Praeteritum unicum): тряхнулъ trząsnął [...] 4.) Dawno przeszły pierwszy (Plusquam perfectum primum): тряхивалъ trząsywał [...] 5.) Dawno przeszły wtóry (Plusquam perfectum secundum): бывало трясъ bywało trząsł [...] 6.) Dawno przeszły trzeci (Plusquam perfectum tertium): бывало трясывалъ [...] trząsywał [...] 7.) Przyszły niedoskonały (Futurum imperfectum): буду трасти będę trząsł, стану бросать [...] zacznę ciskać [...] 8.) Przyszły jednokrotny (Futurum unicum): тряхну trząsnę [...] Od złożonych. 9.) Przeszły doskonały (Praeteritum perfectum) na przykł: написалъ napisał, od пишу piszę; 10.) Przyszły doskonały (10. Futurum perfectum): напишу napiszę.
Przeszły doskonały mają proste słowa od swoich złożonych, na przykład. Хвалю chwalę, похвалилъ pochwalił, od похваляю pochwalam.
Ztąd dzielą się złożone słowa (Verba) na stałe (constantia) i przechodzące (transitovia). Stałe zostają się zawsze w jednym sprzężeniu, we wszystkich czasach. Przechodzące będąc w terazniejszym czasie pierwszego sprzężenia, w przyszłym są wtórego.
Ztąd się pokazuie. 1.) Ze przeszły niedoskonały złożonych słów pochodzi od dawno przeszłych prostych.
Co to są słowa złożone i proste?
Słowa słożone są te, które się od jednego z następujących 17. przedimków zaczynają, jako to:
1) Do, np. dobić, dopisać.
2) Na, np. napisać, nabić.
3) Nad, np. nadchodzić, nadgnić [...].
Wiele słów częstotliwych używają się tylko jako [słowa] złożone, np. rozkazywać przyczyniać, rozmyślać; a jako niezłożone, np. kazywać, czyniąc, myśląc, nie używają się.
[...] Przypadki: mnie, ciebie, tobie, sobie, siebie, używają się 1. w odpowiedziach, 2. kiedy z dobitnością mówimy i wtedy kładą się przed słowem; 3. po przyimkach, oprócz słów złożonych i rzeczowników słownych od nich pochodzących, 4. w zdaniach rozłącznych, np. przedsiębrać, przedsięwzięcie, np. komu obiecał? mnie [...].
Jak się odmieniają słowa pojedyńcze, tak téż czasują się słowa z nich złożone.
Drugi przypadek stoi [...]. 9) Wiele słów złożonych z przyimków do, na, nad, o, ob, od, po, prze, przy, u, wy, za, o, o których rządzie najlepiéj z słowników przekonać się można [...].
Słowo złożone: ukochać, wybielić, i t.d. jest to, w którego skład w chodzi inny wyraz, jako: do, na, nad, o, ob, od, po [...] niedopuścić, współdziałać. [...] (13) Jak Słowa i Imiosłowy, tak Rzeczowniki, Przymiotniki i Przysłówki, z tych się składają wyrazów. Słowo, dobrać, Imiosłow, dobrany, Rzeczownik, dobor, Przymiotnik, doborny, Przysłówek dobornie.
Dwojakie są słowa złożone w języku angielskim. Jedne z właściwych przyrostków anglosaxońskich: be, for, fore, mis, un, out, over, with, i z łacińskiego dis i innych.
Przyimki w skład słów złożonych wchodzące, oprócz pierwotnego swojego znaczenia, mogą jeszcze wyrażać dokonanie czyli uskutecznienie działania, w słowie zawartego. Np. Złączyć, przeczytać, dopisać, i t. p.
Słowa złożone są te, które się z dwu lub więcéj wyrazów składają, np. przedawać, zapisać, wgryźć i t. d.
Słowa złożone formują się tym sposobem, że słowom niezłożonym czyli pojedynczym piérwotnym lub pochodnym, teraz używanym lub przestarzałym, bez odmiany ich głosek końcowych, przydają się od początku wyrazy nieodmienne, pojedyncze lub złożone, osobno używane, lub nieużywane, np. błogosławić, całopalić, zapytać, rozbić [...] (od: błogo-sławić, cało-palić, za-pytać, roz-bić).
Słowa złożone są dwojakie: złożone piérwotne, np. zabrać (od: brać), złożone pochodne, np. zabierać, (od: bierać, brać).
Te są główniejsze nágłosy, które w języku naszym wchodzą w skłád jimion i słów złożonych.
Nim przystąpim do nauki o spájaniu form omównych, zastanówmy się pierwéj, że każdá czynność, działanie, stán lub jakikolwiek objáw podmiotu, oznaczony częścią mowy nazwaną słowem, odbywá się w czasie obecnym, lub odbywáł się w czasie przeszłym, lub odbywać się będzie w czasie przyszłym. Stąd wypływá potrzeba jednolitych form słównych, oznaczających czynność, stán itd. podmiotu zachodzącą, zaszłą lub wydarzyć się mającą w tych trzech dobach czasu. Mámy zatym w mowie Jafetidów trzy formy słowa jednolite, lub złożone czyli omówne w niedostatku piérwszych, które nazywámy czasem teraźniejszym, przeszłym i przyszłym. Lecz czynność przeszłá mogła zajść w przeszłości i nie być skończoną, dokonaną, lub téż została cáłkiem skończoną i dokonaną, s tego powodu są dwie formy słowa jednolite lub omówne według ustroju każdego w szczególności języka, które nazywámy czasem przeszłym niedokonanym i czasem przeszłym dokonanym.
Podziały słowa są na: [...] złożone w których skład wchodzą przyimki tworzące ze słowem całość; a więc pisze się razem zawsze, nie odłącznie od słowa, np. brać, ubrać, nabrać, przebrać.
Uwaga. Trybom: warunkowemu i życzącemu, w skład których dwa wchodzą wyrazy, t. j. słowo i spójnik, ostatnie w odmianie słowa przeznaczyłam miejsce, jako słowom złożonym.
Глаголы по составу своему бываютъ: [...] 2) Сложные, złożone, въ которомъ присоединены другія слова; напр. błogosławić, współdziałać, dodać.
Ląc się (bać się), od osnowy lęk-, mamy tylko w słowach złożonych, jak: przeląc się, uląc się... i to rzadko używanych.