terminów gramatycznych online
odmianka
Język: polski
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Fonetyzacja, morfologizacja, semazjologizacja: BdC/1915
- Głosownia: Mał/1879
- Oboczności czyli alternacje: BdC/1915
- Słownik, tom V (Nie-Ó): Dor/1958–1969
Zob. Alternacje
Cytaty
Z tych dwugłoskowych pokroków u͡a, a͡u i i͡a, a͡i wytworzył się później cały szereg różnych odmianek: u͡o, o͡u, i͡o, o͡i, e͡i, ъ͡i. [...] Wynika z tego, że np. aj, oj, albo też aw, ow itd. są to względnie do i i do u ukazane w dzisiejszéj swojej postaci spotęgowania czyli postępowe pokroki tych samogłosek.
§. 46. Spółgłoski grube syczące cz, dź, sz, ż. Z tych tylko cz, sz i ż samoistnie się używają; gdyż dż w dzisiejszym stanie języka uważać należy za odmiankę tylko głoski ż lub dz, wymawianą tak tylko z ubocznych fonetycznych powodów.
*) Przez 'odmiankę' czyli warjant w terminologji gramatycznej należy rozumieć nieco zmienioną formę bądź wyrazu, bądź też pewnego połączenia dźwięków.
W formach tych e nie jest bynajmniej przyrostkiem, albowiem rze (dawniejsze re) jest tu odmianką) [...] prawidłową pierwotnego r.
Typ Infinitivu [...] Dziś morfema syntaktyczna (końcówka) Infinitivu w myśleniu językowym polskim rozszczepiła się na trzy: 1) na wyraźne, jasno określone [-ć], 2) na chwiejne [-ść], to rozkładające się na [-ś-ć], to nierozdzielne, 3) na zlane z pniem (tematem) [-c]. W każdym razie we wszystkich tych odmiankach końcówki Infinitivu zmorfologizowało się wyobrażenie kinakemy «głuchego» rozwarcia więzadeł głosowych krtani: [-ć], [-ść], [-c], nigdy zaś [-ʓ] (dz).
[...] Jednolita psychicznie fonema rozpada się w wykonaniu na odmianki, bądź to nie pozostawiające po sobie śladu w psychice osobników percypujących, bądź też taki ślad po sobie zostawiające ([ta, at] obok [da, ad]); fonemy różne mięszają się w wykonaniu ([at] i [ad]); jednolita niegdyś morfema rozpada się w różnych połączeniach na różne morfemy, t.j. staje się morfemą różnopostaciową ([mog- || mož- || mag-...], [ńos- || ńeś- || no-ś || ńus-], [zv- || ziv-]...).
Na całej, przestrzeni są dwa odrębne dźwięki l i ł. Pierwszy ma na południu podniebienną odmiankę l’ przed i i ė [...].
Odmianka ż III, lm D. -nek [...] 3. jęz. «odmienna postać danej głoski lub wyrazu w mowie albo piśmie; wariant»: Wszystkie samogłoski prasłowiańskie występowały w dwu odmiankach: długiej lub krótkiej. Gram. hist. 42. Obok Witolda sporadycznie ukazuje się Witołd, co dziś jeszcze sprawia wrażenie odmianki wyszukanej. Jęz. Pol. 1950, s. 116. // L.