Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniunctio ratiocinativa
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: coniunctiones ratiocinativae, conjunctiones rationativae, ratiocinativae
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Mora/1592, s. 275 S2r [279] Definicja

Quid est [Coniunctio] Ratiocinativa, vel Collectiva? Quae conclusionem orationi propositae accomodat, vel quòd confirmat rationem quod praedictum est.

[Co to jest spójnik argumentacyjny lub kolektywny? Taki, który przydaje przedłożonej mowie konkluzję, albo ponieważ potwierdza rację, która została wyłożona.]
Vol/1612, s. [89]

Coniunctiones ratiocinativae. Prʒeto, Prʒetoʃʒ, A prʒetoʃʒ ergo. A ták/ tedy ideo. Dlatego/ dla cǯego quapropter. Ʒwłaʃʒcʒa/ á ʒwłaʃʒcʒa scilicet.

Rot/1616, s. [219]-[221]

DE CONIUNctione. Von der Conjunction. Was ist denn bey der Conjunction zu mercken? [...] Ratiocinativae. Die eine Schlußrede machen. Przeto.

[Wyrazy, które występują w końcowej części mowy.]
Men/1649, s. 115

[Coniunctiones] ratiocinativae: prʒeto/ prʒetoż/ igitur, idcirco, á tak/ tedy/ to ergo [...].

Gut/1669, s. 371-373

Wie viel sind Bedeutungen bey dem Fügeworte? Achte. I. Welche beydes die Wort und die Sache zusammen fügen. [Copulativae] als: y und / też auch / tákże. [...] II. Welche die Sache voneinander absondern / [Disjunctivae] sind unter andern diese: ábo entweder niż denn. III. Welche eine solche Rede setzen so der nechst vorhergehenden zuwider [Adversativae] Lecz / ále aber [...]. IV. Die jednigen welche eine Ursach bedeuten [Causales] sind folgende / alß: Abowiem / bowiem bo/ denn [...]. V. Die auß denen vorhergestzten Ursachen eine Schlußrede machen [Ratiocinativae] als: Záczym als /dla tego derowegen/ darumb. [...] VI. Die etwas nachlassen oder zugeben [Conceßivae seu Approbativae] das jenige was der vorhergehenden Red zuwider / als: wprawdzie in warheit/ warlich/ lubo wie wol / luboć to / ob wol. VII. Die das vorhergehende erklären (Explantativae) als: miánowićie vornemlich / zwłaszczá / osobliwie sonderlich / jákoto als / ná przykład zum Exempel/ ábo oder. VIII. Die eine Rede mit einem gewissen Beding aussagen [Conditionales] als: Jeśli jeżeli / wo / wo nicht / oprocż żeby es sey denn [...].

[Ile znaczeń ma spójnik? Osiem. I. spójniki, które łączą słowa i rzeczy.[Copulativae]: i, też, także. [...] II. Które oddzielają od siebie rzeczy [Disjunctivae] to m. in.: abo, niż. III. Które dają wypowiedź sprzeczną z poprzedzającą [Adversativae]: lecz, ale [...]. IV. Które wyrażają przyczynę [Causales], np.: abowiem, bowiem, bo [...]. V. Które z podanych wcześniej przyczyn robią konkluzję [Ratiocinativae], np.: zaczym, dlatego. [...] VI. Które ustępują lub przyznają racje temu, co stało w sprzeczności z wcześniejszą wypowiedzią [Conceßivae seu Approbativae], np.: wprawdzie, lubo, luboć to. VII. Które wyjaśniają wcześniej powiedziane (Explantativae), np.: mianowicie, zwłaszcza, osobliwie, jako to, na przykład, abo. VIII. Które przydają wypowiedzi pewien warunek [Conditionales], np. jeśli, oprócz żeby [...].]
Malcz/1687, s. 56 (55-56)

DE CONJUNCTIONE. Bey der Conjunction ist nichts mehr zu mercken/ als die Significationes, oder Bedeutungen welche sind: [...] Ratiocinativae, welche eine Schluß⸗Rede bedeuten: Dlatego/ derhalben/ Dlaczego/ weßhalben/ Preto/ Przetosz/ deßwegen [...].

[Przy spójnikach nie ma nic więcej do zapamiętania poza znaczeniami, a te są: [...] argumentacyjne, mowę końcową znaczące, dlatego, dlaczego, przeto, przetoż [...].]
Woy/1690, s. 114

[Coniunctiones] ratiocinativae: przeto, przetoż, więc, tedy igitur, ergo, dla tego, záczym quare, quapropter & c.

Raph/1698, s. 84

Es giebet mancherley Conjunctiones, denn es sind Copulativæ: als i, und, tez, auch Disjunctivæ: als abo, oder, lub, lubo, bądz, entweder [...], Adversativæ: ale, sondern, zas, aber [...]. Causales: bo, bowiem [...]. Conditionales: iezeli, wenn, tylko, byle, wenn nur. Rationativæ: przeto, przetoz, więc [...].

Powiązane terminy