Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

osoba pierwsza

Hasło w cytatach: 1 osob., 1 osoba, 1(sza) osoba, 1sza osoba
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 414 Definicja współczesna

Osoba. Kategoria gramatyczna o funkcji wskazującej (deiktycznej), jeden z podstawowych środków jęz. aktualizacji wypowiedzenia. [...] Pierwsza os. identyfikuje partycypanta zdarzenia z mówiącym, druga - ze słuchaczem, trzecia - wskazuje, iż partycypant zdarzenia nie jest identyczny z żadnym z uczestników aktu porozumiewania się językowego.

Cytaty

Zaimków osobistych jest trzy: a) Zaimek 1szej osoby oznacza osobę która mówi, ja. b) Zaimek 2iej osoby oznacza osobę do której się mówi, ty. c) Zaimek 3ciej osoby oznacza osobę lub przedmiot, o którym się mówi, on.

PRZYPADKOWANIE ZAIMKA 1szej OSOBY.

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA.

forma dołączenia.

1szy Przyp: ja - my

2gi - mnie mię nas

3ci - mnie mi nam

4ty - mnie mię nas

5ty - - - -

6ty - mną - nami

7my - we mnie - w nas.

Cecha 1szej osoby jest brzmienie nosowe. Brzmienie to łącząc się z zakończeniem czasu teraźniejszego e lub i, tworzy z niém jedną głoskę.

pali palę

słyszy słyszę

pisze piszę.

Jeżeli cechę 1szej osoby dołączamy do innego któregokolwiek zakończenia, oddajemy ją przez przydaną nosową głoskę m: czyta-m, czytała-m czy-tało-m.

W koniugacji: w 1-ej osobie l. pojed. niosę, biorę, piszę i t. p.; w formach imiesłowu czynnego przeszłego na rodzaj żeński i nijaki l. p.: żęła, żęło, ciągnęła, i l. mnogiej ciągnęli, cięli, żęły itp.

Końcówka m nie ę w 1 osob. l. poj. czasowników umieć, rozumieć, śmieć: umiem, rozumiem, śmiem, na podstawie analogji: wiem.